Гаепсез кешегә һөҗүм итү борынгыларда иң зур җинаятьтән саналган. Андый адымга барган кешене, җинаяте расланса, үлемгә хөкем иткәннәр. Яки аның шайтан сөяген (ашык сөяген) чәрдәкләгәннәр. Яисә җинаятьченең гаиләсе, каршы якка салган зыянын кайтарып бетергәнче, кол булып торган.
Сугыш вакытында һәр киселгән дошман башы өчен зур мөгезгә шәраб салып биргәннәр.
Сугышта кулга төшерелгән мал — җиңүчегә ганимәт, әсирләр җиңүчегә кол булган.
Халык шагыйре Роберт Миңнуллин каты авыру сәбәпле 71 яшендә вафат булды. Бу хакта аның бертуганы Ким Миңнуллин хәбәр итте.
«Бүген төнлә абыебыз китеп барды», — диде ул.
Роберт Мөгаллим улы Миңнуллин 1948 елның 1 августында Башкортстанның Илеш районында туган. Озак еллар «Яшь ленинчы» («Сабантуй») газетасын җитәкләде. 1988-1994 елларда — Татарстан Балалар фонды рәисе. 1995-2014 еллларда — Татарстан Республикасы Дәүләт Советы депутаты иде.
Җитәр инде, күп еладым,
Үпкәләткән чагыңда.
Бүген берни булмагандай
Басып торам яныңда.
Ата-ана вә карендәшләрнең хәлен белү вә аларны күрергә баруга зиярәт диярләр. Зиярәт дөньялыкта өлфәт вә мәхәббәтне арттырыр. Bə ахирәт өчен олуг саваплы булуга сәбәп булыр. Галимнәр: «Һәр көн зиярәт итегез, мәхәббәтегез арта барыр», — димешләр. Мөселман кешегә һәрвакыт мөселманнарның хәленнән хәбәрдар булып тору тиештер. Мөселманнарның хәлен белү, әлбәттә, аларны күрергә бару, хәл вә мәгыйшәтьләрен сорашып тору илә булыр.
TP Милли музеенда сакланучы хатын-кыз бизәнү әйберләренең берсе — чулпы белән танышып китик.
«…Чулпыны чәчне йөртүдә тиешле тәртипне саклаган барлык татар хатын-кызлары да таккан. Кыз баланың чәче билгеле бер озынлыкка җитүгә үк, ул чулпы тага башлаган һәм аны үлгәнче йөрткән. Һәрбер чулпыда тәңкәләр саны уннан егермегә кадәр булган, хатын-кыз хәрәкәт иткәндә матур чылтырау тавышы чыккан…», — дип яза Н.И.Воробьёв.
Чулпыларның бик күп төрләре булган. Мәсәлән, икеле чулпы. Аны еш кына көянтәле чулпы дип йөрткәннәр. Чөнки ике аерым чулпы көянтә аша бер-берсенә тоташкан була. Ул төрле җиз тәңкәләр, асылташлар — сердолик, фирүзә, яшма һ.б. белән бизәлгән.
Гашыйк бул син миңа,
Гашыйк бул син,
Вакытлыча гына булса да,
Күзләремә сеңгән
Сүнмәс яшьлек төсем
Кояш, яңгырлардан уңса да…
Нур белән кар кушылудан кызыл ялкын булып күзне камаштырган озын юлны күзәтәм. Тигез юлда ялгыз чана табаны астында тынлыкны бозып, кар шыгырдый, бу юлның да, чана белән кар чыгарган бу көйнең дә иге-чиге булмас кебек…
Янымда толыпка уранган әнием йокымсырап килә, ә, бәлки, йокламыйдыр да, шул ялан юлы төсле иксез-чиксез уйларына юлыккандыр.
Ә менә толып чабулары белән кар сыпырып, əледән-әле янтайган чананы авудан саклап атлаган, зәңгәрсу-яшькелт күзләрен генә калдырып, сакал-мыегына бәс сарган баһадир гәүдәле ир — минем әтием ул.
Бик зур кайгыбыз бар. 6 августта 94 нче яшендә Бакый абзый вафат булды. Аның үпкәсе шешкән иде, шул авыру дәвамында үпкәсендә су хасил булган. Шул аның әҗәленә сәбәп булды.
Мин аның янында күптән түгел булып, бик һәйбәт сөйләшеп утырган идек. Менә хәзер ул юк инде.
Аксакаллардан иң өлкәне, иң дәрәҗәлесе китте. Бакый абзый революциягә кадәрге зыялылар, аларның гореф-гадәтләре, традицияләре белән хәзерге заманны тоташтыручы бер күпер иде. Хәзер татар мәдәниятендә андый кеше калмады инде, элекке зыялылар белән хәзергеләре арасында җанлы элемтә өзелде.
Ел уңдырышлы булды, бу иген сатудан гаиләнең еллык чыгымнарына һəм туй ясарга җитәрлек керем алырга мөмкинлек бирде.
Кияү белән кәләшнең әти-әниләре күптән инде быел көзен туй ясарга килештеләр. Хәзер аны эчкеннәр йоласы кушканча үткәрергә кирәк. Туйны уздыру тәртибен Р.Г.Мөхәммәтованың «Татары-мишары» («Мишәр татарлары») дигән китабында сурәтләнгәнчә китерәм.
Гаилә кору йоласы кәләшнең әти-әнисенә башкода («бәен кода») җибәрүдән башлана. Ул кияүнең туганнары арасыннан иң хөрмәтле кеше буларак сайлап алына. Урын тәкъдим иткәч, башкода, димләү уңышлы булсын өчен, астына бүреген салып утыра һәм кияүне мактый башлый, зур калым вәгъдә итә. Ниһаять, кызның әтисе, «туганнар белән киңәшербез», дип әйтә.
Галәмдә йолдызлар атыла,
Күңелем гел сиңа тартыла.
Күк йөзе зәп-зәңгәр зур ефәк.
Йөрәккә бары тик син кирәк.
Син кирәк.
Япониядә сәяхәт иткәндә иӊ олы максатым һәм өметем – япон милләте турында җитди һәм дөрес мәгълүмат тупларга тырышу иде. Японнарда мәктәпләрнеӊ һәм укучыларыныӊ күплеге, белем алуга көчле омтылыш турында белә идем инде, әмма кулымда рәсми мәгълүмат юк иде. Тарихчылар җәмгыяте идарәсенә барганнан соӊ, түбәндәге мәгълүматларны алуга ирештем:
41 нче Мидидә (ягъни бу милади 1908 ел саннары һәм иӊ яӊа статистик мәгълүмат дигән сүз) Япониядә мәктәпләр өч төркемгә бүленә: 1. Хөкүмәт ачкан мәктәпләр. 2. Халык (земство) мәктәпләре. 3. Аерым бер кеше тарафыннан ачылган мәктәпләр.
Хәзерге вакытта мәктәпләр шул өч исем белән аталып йөртеләләр икән: хөкүмәт мәктәпләре, халык мәктәпләре, шәхси мәктәпләр.
Синең куллар белән минем куллар,
синең юллар белән минем юллар
очрашса да, бергә үрелмәс,
“Саумы” диеп кемнәр кул бирмәс.
Бүген Казан шәһәрендә Буа якташлык җәмгыяте һәм «Безнең мирас» журналы редакциясе «Борһан Шаһиди: шәхес, язучы һәм сәясәтче» дигән темага «түгәрәк өстәл» уздырды. Галимнәр, язучылар һәм журналистлар катнашында узган чарада әлеге шәхескә
Атаклы татар романчысы Заһир Бигинең ир туганы Муса Биги гаять укымышлы кеше булган. Ул бик күп телләр белгән. Дәһли каласында яшәгәндә, аны Мәккәгә чакыртып алалар. Мәккәдә узган Исламчылар корылтаендагы бөтен кәгазь эшләрен Муса Биги алып бара. Һәр ил вәкилләре белән ул тегеләрнең үз телендә сөйләшә икән. Мусаның олы фикер иясе икәнен күргән берәү гаҗәпкә калып сорый:
— Әфәндем, сез Һиндстанның кайсы шәһәрендә белем алдыгыз? — ди.
«Безнең мирас» журналының мөхәррире Ләйсән Данилова өченче тапкыр әни булды! Аны улы туу белән ихлас котлап, шатлыгын уртаклашабыз! Сау-сәламәт, тәрбияле, тәүфыйклы, бәхетле бала булып үсүен телибез!
Ышанасы килми
Кичә берәү бу дөньядан китте,
Каршы торалмады үлемгә.
Кеше гомере мәңге түгелгә
Кыен булып куйды күңелгә.
