Бу китапның һәр җөмләсе үзе бер мәгънә. Китапны кулыма алгач, әбекәй-бабакайның безгә биргән тәрбиясе, әти-әнинең үгет-нәсыйхәте, якын кешеләремнең киңәше искә төшә. «Таш белән атканга аш белән ат!», «Сабыр бул!», «Гаепсезләрне, гаделлекне яклаячакмын!» – болар минем тормыш девизым! Шушы девизымның бөтен нечкәлекләрен, аңа ирешү юлларын бары тик «Илбашы» дигән әдәби документаль әсәрдән генә таба алам.
Борын-борын бар иде ике туган: сеңеле белән абзый — тавык белән әтәч. Көннәрдән беркөн бакча эчендә йөргәннәрендә, әтәч карлыган күрде. Күрде дә, пешмәгән яшел карлыганнарны чукып ашамага кереште. Сеңлесе тавык кычкыра:
Мин туйдырдым инде сезне,
Кырлар мактап.
Башка хакта язу иде
Бүген максат.
ДӨНЬЯДА СҮЗЕМ КАЛЫР…
3 Сәгыйть Рәмиев
ТАРИХИ МИРАС
4 Этрусклар – Рим остазлары. С.Шәмси
9 Гөләйза кыйссасы. Г.Хисамиев
— Яшь чакта әтиләрне тыңларга яратмыйсын инде ул, Туфан абый. Үзең бөтенесен дә беләсең кебек тоела. Менә олыгая башлагач, үз балаларыңа киңәш бирер яшькә җиткәч, әти киңәшләре берәм-берәм искә төшә. Шул киңәшләрнең берсен сезгә дә сөйлим әле. Казанга китәргә җыенам. Укырга. Әти үз каршына утыртты да:
2020 елның 22 гыйнварында «Татарстан яшьләре» газетасының чыга башлавына 100 ел тулды. Быел, белгәнебезчә, республикабыз оешуга да бер гасыр. Менә шушы ике дата ниндидер символик мәгънәгә ия сыман. Ни генә булмасын, шушы бер гасыр вакыт эчендә газета халкыбыз тормышында (республикабыздан читтә яшәүче милләттәшләребез өчен дә) искиткеч зур роль уйнады, дип әйтә алабыз.
Картаймыш көнендә Зөләйха əби япа-ялгыз калды. Балалары төрле якларга таралышып беттеләр, күптән инде башлы-күзле булып, чит-ят җирләрдә тамыр жибәрделәр. Карты исә сырхаулап йөрде-йөрде дә узган
көзнең караңгы бер төнендә мәңгегә күзләрен йомды. Шулай итеп Зөләйха әби берүзе яшәп ята.
Әби көн саен йоклар алдыннан ясалма тешләрен сулы стаканга салып куя икән. Моны күреп торган шаян оныгы:
— Әби, син иртәгә тикле телеңне дә шунда салып куй! — дип әйтте, ди.
Хаталарың искә төшкәч,
кызармасаң,
Уңышларың хәтерләгәч,
куанмассың.
Кемлегеңне белим дисәң,
бар бер чара —
ГАЗ-А – массакүләм конвейер җыюлы беренче совет җиңел автомобиле. Ул 1932-1936 елларда Горький автомобиль заводында һәм 1933-1935 елларда Мәскәүнең КИМ заводында җитештерелә. 1932 елда Совет хөкүмәте Американың FORD MOTORS компаниясеннән әлеге модельне җитештерүгә документлар һәм җиһазлар сатып ала. Шул ук елның 8 декабрендә беренче ике машина җыела. Завод конвейерыннан барлыгы 41917 машина төшә. 1936 елда конвейерда аны икенче модель – ГАЗ-М1 автомобиле алыштыра.
Мулла киткән кырга охотага,
Аткан асыл кошның анасын;
Белә микән мулла, белми микән,
Шәкерт урлап киткән баласын?
Бу турыда әдипнең «Минем тәрәзәләрем» исемле автобиографик әсәрендә тәфсилле бәян ителә. Чынлап та: дуслары кулга алынып, үз чиратын көтеп йөргән мәлдә әдип ничек качып котыла? Сүзне авторның үзенә бирик.
Акыллы сүзләр эзләмә,
табып, җилгә таратма —
ни дә булса сөйлә генә —
тавышыңны яратам!
— Әфәндем, син нәрсәгә утның нәкъ уртасына кереп барасың, әллә хатының, балаң калдымы?
— Юк, шырпының кыйммәт вакыты булганлыктан, уттан файдаланып, тәмәке кабызмакчы булам.
Гает көнне мин ишегалдына яңа киемнәремне киенеп чыктым. Күлмәк, кәләпүш һәм читекләрем генә түгел, минем казакием да өр-яңа. Шушы гаеткә генә тектерелгән казаки иде.
Безнең ишегалдында минем белән яшьтәш малайлар аз түгел иде. Алар да бүген яңа киемнәр кигәннәр, үзләренчә купшыланганнар, матурланышканнар иде.
Минем белән бергә син дә
Яндың утта, Казаным;
Газапларым оныттырды,
Җан-рухымны савыктырды
Синең изге азаның.
Рәхмәт сиңа, Казаным.
Мөхәммәт Мәһдиев турында язарга җыенып кулыма каләм алуга ук язмамның исеме табылды. Дөресрәге, мин аны эзләмәдем дә. Каләмем үзе язып куйды. Күпләр Мөхәммәт турында язганда шул исемгә тукталалардыр. Чөнки ул исемне Мөхәммәт үзе эзләп тапты һәм ул аның үзенә дә туры килеп тора. Фани дөнья белән Мәһдиев хушлашты, әмма рухы, җыры калды. Ул безнең белән, үз укучылары арасында яши, татарга кайбер исәннәрдән артык хезмәт итә.
