Тарихи мирас рубрикасы буенча яңалыклар

• Балтач авылының телдән сөйләнгән тарихы

  

  Тарихчы Нурулла Гарифның «Балтач авылының борынгы тарихына бәйле документлар җыелмасы» исемле китабы (2017 ел) кулыбызга килеп керде. Китапны язганда автор, Мәскәү, Казан һәм Уфа архивларындагы бай чыганаклардан кала, авыл халкының истәлек-хатирәләрен дә язып алып, китапның эчтәлеген шактый баеткан. Нәкъ менә телдән сөйләнгән тарихта (устная история) аерым фактлар гына түгел, ә вакыйганың тере шаһитләренең хис-кичерешләре дә, үткәндәге хәл-вкыйгаларга мөнәсәбәте дә чагылыш таба. Тагын шунысы да әһәмиятле: еллар узган саен, әлеге истәлекләрнең бәясе тарихи чыганак буларак бермә-бер арта.

  🏷 Нурулла Гариф

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  04 сентября 2025 Комментарий ЮК

• МЫЛТЫК АСЫП, КЫЛЫЧ ТАГЫП

  

  ТР Фәннәр академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты хезмәткәре, тарих фәннәре кандидаты Хәлим Абдуллинның «Татары в Отечественной войне 1812 г. и заграничных походах русской армии 1813-1814гг.» дигән хезмәте (16+) дөнья күрде. Без галимгә: «Татарлар рус гаскәрләре сафына XIX гасыр башында гына түгел, Казан, Әстерхан ханлыклары җимерелүгә үк җәлеп ителә башлаган. Петр Беренче регуляр армия булдырганга тикле рус яугирләренең уннан берен татарлар тәшкил иткән, диләр. Нәкъ шулай ук булганмы?» – дигән сорау белән мөрәҗәгать иттек.

  🏷 Рәшит МИНҺАҖ

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  02 сентября 2025 Комментарий ЮК

• Бакый Урманче көндәлекләрендә Чулман Тамак

  

  Татар сынлы сәнгатенә нигез салучыларның берсе Габделбакый Урманче (1897-1990) Тәтеш өязенең (хәзерге Буа районы) Күл Черкене авылында дөньяга килсә дә, 1907 елның февраль аеннан гаиләнең тормышы һәм язмышы әтисе Идриснең туган җире – Тәтеш өязендәге (хәзерге Кама Тамагы районы) Кече Салтык авылы белән бәйле. Идрис хәзрәтнең төпчек балалары Габделбарый һәм Нәҗибә шунда туган.

  🏷 Зөфәр Мөхәммәтшин

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  02 сентября 2025 Комментарий ЮК

• Казан татарларының ризык төрләре (№2)

  

  Игътибарыгызга тәкъдим ителә торган мәкаләнең авторлары, этнографлар Габделкадыйр һәм Мәрьям Гобәйдуллиннар – язучы һәм тарихчы Газиз Гобәйдуллинның бертуган энесе белән сеңлесе, Казанның танылган сәүдәгәре, күп санлы йортлар хуҗасы Салих Гобәйдуллинның газиз балалары. Әлеге мәкалә «Вестник Научного общества татароведения» исемле журналның 1927 елгы 6 нчы санында (17-50 нче битләр) рус телендә дөнья күргән.

  🏷 Габделкадыйр Гобәйдуллин

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  30 августа 2025 Комментарий ЮК

• Идел-Урал халыкларында игенчелек

  

  Бу язмада күтәреләсе тема җәһәтеннән иң яхшы, тирәнтен өйрәнелгән халыклар булып руслар һәм татарлар санала. Бу, әлбәттә, төрле сәбәпләрдән тыш, аларның сан ягыннан башкаларга караганда күбрәк булуы белән дә аңлатыла. Үзгә халыклар азрак өйрәнелгән, аларның авыл хуҗалыгына кагылышлы махсус әдәбият бөтенләй юк. Язмабызда ике төп фәнни хезмәткә таянырбыз: Е.П.Бусыгинның «Урта Идел буе рус халкы. Тарихи-этнографик тикшеренү (XIX гасыр уртасы-XX гасыр башы)» һәм Н.А.Халиковның «Идел буе һәм Урал татарлары хуҗалыгы (XIX гасыр уртасы-XX гасыр башы): татар халкының тарихи-этнографик атласы» китаплары.

  🏷 Илнур Газизуллин

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  28 августа 2025 Комментарий ЮК

• Сәйдәш маршы белән башладык

  

  30 август – республикабызның иң олы бәйрәме – уйларга сала, өметләрне уята торган вакыйга. Моннан төгәл 35 ел элек, Декларация кабул ителгән көннәрдә Татарстан телевидение һәм радиотапшырулар дәүләт комитеты рәисе булып эшләп, бу хакта эфирга хәбәр бирү җаваплылыгын үз йөрәге аша үткәргән җитәкче Илгиз Хәйруллинның (1940-2025) Җәүдәт Дәрзаман тарафыннан язып алынган хатирәләрен укыйбыз.

  🏷 Нәсим АКМАЛ

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  25 августа 2025 Комментарий ЮК

• Нургали Надиев: «Сәяхәт хатирәләре»

  

  ТР Фәннәр академиясенең Г.Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институтының «Рухи мирас: эзләнүләр һәм табышлар» сериясендә дөнья күргән китаплар арасында татар сәяхларының сәфәр язмалары тупланган җыентыклар да бар.

  🏷 Admin

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  21 августа 2025 Комментарий ЮК

• Җәлилчеләрне йөрәктә барлау

  

  Ләбиб Леронның «Казан утлары» журналында (2025, №8) дөнья күргән «114 адым» дип аталган шигырьләр циклы күңелемә хуш килде һәм төрле уйлар филтәсенә ут төртте...

  🏷 Admin

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  19 августа 2025 Комментарий ЮК

• Баламның хаҗы – дөньядагы иң зур казанышым

  

  2003 елның 12 июнендә Россиянең бәйсезлеге көненә багышланган рәсми дәүләт бәйрәм чараларында Әстерханнан делегат булып катнаштым, Кремльдә рәсми кабул итүдә, Кызыл мәйданда, «Россия» кунакханәсендә һ.б. урыннарда илнең 89 төбәгеннән җыелган делегатлар белән аралаштым.

  🏷 Admin

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  18 августа 2025 Комментарий ЮК

• АЛТЫН ЙОЛДЫЗЛЫ КОМБРИГ

  

  22нче гвардия мотоукчы бригада командиры гвардия полковнигы Хәмзә Богданов – 1941- 1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында бригадалар белән командалык иткән татар хәрби җитәкчеләре арасындагы бердәнбер Алтын Йолдыз иясе.

  🏷 Admin

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  15 августа 2025 Комментарий ЮК

• Хәсән Сарьянның тел сабаклары

  

  «...Җидегә ярылсалар ярылырлар, ләкин үз дигәннәрен эшләми калмаслар». «Лар-лар», «рыл-рыллыр» күп!

  🏷 Admin

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  15 августа 2025 Комментарий ЮК

• Гасырлар кичкән акыллы сүзләр

  

  Дошманны көчле җиңә, ә җиңүдән файданы акыллылар ала.

  🏷 Әхәт САФИУЛЛИН

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  12 августа 2025 Комментарий ЮК

• «Фатих Кәримне очратырмын сыман...»

  

  Габдулла Тукайның биографиясен өйрәнүче әдибә, педагог (язучы Атилла Расихның хатыны дип тә беләбез) Зәкия Бадыйгова-Рәсүлева 1944-1947 елларда Татарстан радиосында диктор һәм мөхәррир булып эшли. Радио архивында сакланган истәлекләр белән уртаклашабыз.

  🏷 Нәсим АКМАЛ

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  11 августа 2025 Комментарий ЮК

• «АЛТЫНЧӘЧ» ОПЕРАСЫН ИҖАТ ИТҮ ТАРИХЫННАН

  

  1941 елның июнь аенда Казанда зур вакыйга булып, Татар дәүләт опера һәм балет театрында «Алтынчәч» операсының премьерасы уза. Совет музыкаль сәхнәсендә милли спектакль яңа күренеш була. Шуңа күрә әлеге музыкаль әсәрне сәхнәгә чыгару эшенең һәр этабы фикер алышулар белән үрелеп бара.

  🏷 Admin

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  11 августа 2025 Комментарий ЮК

• Шагыйрь Колмөхәммәд: яңа археографик табыш

  

  Белгәнебезчә, археографик экспедицияләр барышында татар әдәбияты тарихына яңа исемнәр өстәлә яки билгеле булган әдипләрнең мәгълүм булмаган әсәрләре ачыклана, яңа чыганаклар билгеле була.

  🏷 Айдар Гайнетдинов

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  09 августа 2025 Комментарий ЮК