Татар сынлы сәнгатенә нигез салучыларның берсе Габделбакый Урманче (1897-1990) Тәтеш өязенең (хәзерге Буа районы) Күл Черкене авылында дөньяга килсә дә, 1907 елның февраль аеннан гаиләнең тормышы һәм язмышы әтисе Идриснең туган җире – Тәтеш өязендәге (хәзерге Кама Тамагы районы) Кече Салтык авылы белән бәйле. Идрис хәзрәтнең төпчек балалары Габделбарый һәм Нәҗибә шунда туган.

26 августта Чүпрәле төбәге иртәдән алып кичкә кадәр Рафаэль Ильясовның моңы белән сугарылып яшәде. Биредә бөек җырчыга багышлап чыгарылган китапны тәкъдим итү бәйрәме үткәрелде. Китап туе районның 90 еллык юбилеена матур бүләк булды, шул ук вакытта Татарстан радиосының 100 еллыгын каршылап үткәрелгән чараларның беренчесе иде.

Игътибарыгызга тәкъдим ителә торган мәкаләнең авторлары, этнографлар Габделкадыйр һәм Мәрьям Гобәйдуллиннар – язучы һәм тарихчы Газиз Гобәйдуллинның бертуган энесе белән сеңлесе, Казанның танылган сәүдәгәре, күп санлы йортлар хуҗасы Салих Гобәйдуллинның газиз балалары. Әлеге мәкалә «Вестник Научного общества татароведения» исемле журналның 1927 елгы 6 нчы санында (17-50 нче битләр) рус телендә дөнья күргән.

Казанда «Татмедиа» бинасында бер-бер артлы Татарстанның мәдәният дөньясына кагылышлы ике матбугат җыелышы булды. Алар Г.Камал һәм К.Тинчурин театрлары коллективлары һәм Г.Тукай исемендәге Татар дәүләт филармониясенең яңа сезон яңалыкларына багышланды.

Ни газизрәк – бу ватанмы? Аһ, туган каумем газиз! Ул мөкәтдәс кан белән ул Изге сөткә ни җитәр! Сөт калыр, ватан китәр! Сөт калыр, ватан китәр!

Август башында эстрада җырчысы, «Татар җыры» фестивальләре лауреаты, «Алтын барс» премиясе иясе Лилия Хәмитовага тормыш ике «5»лене куйды. Ире, җырчы Винарис Ильегетнең юбилейга нинди сюрприз ясавын, берничә ел элек вафат булган әнисенең нинди теләкләрен үтәвен, бертуганнары белән нинди мөнәсәбәттә булуын, кыскасы, нинди планнар белән яшәвен бүгенге әңгәмәдән укып белерсез. Безнең сөйләшүдә Винарис та катнашты.

Бу язмада күтәреләсе тема җәһәтеннән иң яхшы, тирәнтен өйрәнелгән халыклар булып руслар һәм татарлар санала. Бу, әлбәттә, төрле сәбәпләрдән тыш, аларның сан ягыннан башкаларга караганда күбрәк булуы белән дә аңлатыла. Үзгә халыклар азрак өйрәнелгән, аларның авыл хуҗалыгына кагылышлы махсус әдәбият бөтенләй юк. Язмабызда ике төп фәнни хезмәткә таянырбыз: Е.П.Бусыгинның «Урта Идел буе рус халкы. Тарихи-этнографик тикшеренү (XIX гасыр уртасы-XX гасыр башы)» һәм Н.А.Халиковның «Идел буе һәм Урал татарлары хуҗалыгы (XIX гасыр уртасы-XX гасыр башы): татар халкының тарихи-этнографик атласы» китаплары.

Казанның Ислам динен кабул итүгә 1000 ел исемендәге мәдрәсәсендә ел саен узучы «Бал бәйрәме» булды. Анда шәкертләр үзләренең умарталыкта эшләү осталыгын күрсәтте.

Укучыларыбыз инде ныклап игътибар иткәндер: күренекле әдипләребез Туфан Миңнуллин, Илдар Юзеев, Фоат Садриев арасында юктан бар булган бәхәс «Мәдәни җомга»ның 13енче битендә әледән-әле кабынып-сүнеп тора. Бу җәһәттән редакциягә бик күп хатлар килә, шылтыратып сораучылар да байтак: «Шул ялгыш җибәрелгән автографлы ике китап өчен ник бәхәсләшәләр, нигә дуэльгә чакырышалар алар?» – дип борчыла гавам. Хәер, бәхәснең нәкъ менә 13енче биттә баруына, бәхәснең эчтәлегенә бик үк игътибар итеп бетермәүчеләрне әле гавам дип әйтеп булмыйдыр.

Әтине мин бөек дип саныйм. Ул танылган язучы, бәхетле драматург, күренекле җәмәгать эшлеклесе, депутат, үзе исән чакта күп кенә премияләр лауреаты булган, бихисап мактаулы исемнәр алган шәхес кенә түгел. Аның бөеклеге әлеге горурланырлык мактаулы исемнәренә генә нигезләнми. Әтинең тормышы, иҗаты, иҗтимагый эшчәнлеге, карашлары, фикерләре беркемне дә битараф калдырмый иде.

Авылыбызның аскы ягында Күпер ермагы дигән ермак бар. Тирән ермак. Ярлары текә. Яз көне таулардан шуып төшкән кар суы ермакны тутырып ага. Җәй көне ермак кибә. Ләкин бер чоңгыллы урында су җыелып кала. Без шунда чупырдашабыз. Йөзгәндәй итәбез, хәтта биек ярдан шуңа сикерәбез дә. Кайвакытта баш су төбендәге ләмгә (бездә ләмне душкын диләр) кадала. Көлешәбез. Кайберләребез сикергәндә суга корсагы белән төшә. Аңардан мыскыллап көләбез.

Казан мэриясенең «Апуш» татар балалар театр студиясе турында ишетмәгән кеше сирәктер.

Туфан Миңнуллин (25.08.1935-02.05.2012)

Туфан Миңнуллинның газизләре – әтисе һәм әнисе турында истәлекләре.

30 август – республикабызның иң олы бәйрәме – уйларга сала, өметләрне уята торган вакыйга. Моннан төгәл 35 ел элек, Декларация кабул ителгән көннәрдә Татарстан телевидение һәм радиотапшырулар дәүләт комитеты рәисе булып эшләп, бу хакта эфирга хәбәр бирү җаваплылыгын үз йөрәге аша үткәргән җитәкче Илгиз Хәйруллинның (1940-2025) Җәүдәт Дәрзаман тарафыннан язып алынган хатирәләрен укыйбыз.

Әхтәм Зариповның тууына – 90 ел (Бер пәрдәлек гыйбрәтле пьеса)