Хәтер сандыгы рубрикасы буенча яңалыклар

• Онытылмас мизгелләр. Шәриф Хөсәенов

  

  Шәриф Нургали улы Хөсәенов (26.11.29-07.07.1999) – Буа районындагы Өчмунча авылында туган. Язучы, драматург, терапевт, ТАССРның атказанган табибы (1979), ТАССРның атказанган сәнгать эшлеклесе (1989).

  🏷 Рөстәм Нәбиуллин

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  13 марта 2025 Комментарий ЮК

• Кормашчы-җәлилчеләр эзләреннән: Мәләвездә – Фуат Булатовның туган җирендә

  

  Без – дүрт сәфәрдәш (Вахит Имамов, Рөстәм Галиуллин, Разил Зиннәтуллин, Ләбиб Лерон), кичке эңгер-меңгердән соң, Миякәдән Эстәрлебаштагы Турмай авылына килдек. Каләмдәшебез Хисаметдин Исмәгыйлев йортында кунак булып, икенче көнне (2024 елның 25 июле) таң белән Мәләвезгә – кормашчы-җәлилче Фуат Булатовны дөньяга иңдергән калага юл тоттык.

  🏷 Ләбиб Лерон

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  11 марта 2025 Комментарий ЮК

• Кем ул – Шакир Мөхәммәдев яки Әдипнең кабере ни хәлдә?

  

  Шакир Мөхәммәдев – күренекле мәгърифәтче, язучы-сатирик, журналист. 1865 елның 20 маенда Буа шәһәрендә туган һәм шундагы данлыклы мәдрәсәдә укыган. Ундүрт яшендә, «нужа агайга ияреп», ул Оренбургка килә һәм, самавырчы малай сыйфатында, эшкә урнаша, тора-бара приказчик вазифасын да башкара. Берникадәр вакыттан соң (1884 елдан), борадәр (бертуган) Хөсәеновларның сәүдә конторасында счетовод булып эшли башлый. Аннары Мәскәүгә күчеп, урыс сәүдәгәренә ялланып эшли, бер үк вакытта бухгалтерлык, ягъни сәүдә-хисап курсларын тәмамлый. Шакир Мөхәммәдев 1900-1901 нче елларда Кытайдагы Харбин каласына барып, шундагы сәүдәгәрләр конторасында хезмәт куя. 1902 елда Буага кайтып, анда бераз яшәп алганнан соң, кабат Оренбургка китә. Гомеренең ахырына кадәр ул шунда яши, әдип һәм журналист буларак, иҗат эше белән шөгыльләнә: аның «Җәһаләт, яхуд Галиәкбәр агай», «Яфрак асты, яки Мәкәрҗә ярминкәсе», «Япон сугышы, яки доброволец Батыргали агай», «Хан кызы» дигән повесть һәм хикәяләре, шулай ук бүтән тезмә әсәрләре үз вакытында укучылар һәм тәнкыйтьчеләр тарафыннан югары бәяләнә.

  🏷 Ләбиб Лерон

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  08 марта 2025 Комментарий ЮК

• Онытылмас мизгелләр

  

  Илһам Гыйльметдин улы Шакиров (15.02.1935-16.01.2019) Сарман районындагы Яңа Бүләк авылында туган. Җырчы, ТАССРның, Каракалпак АССРның һәм РСФСРның халык артисты (1969, 1981, 1983), ТАССРның Г.Тукай исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты (1970). Татар халык көйләрен һәм Татарстан композиторларының камера-вокаль музыкасын кабатланмас башкару остасы.

  🏷 Рөстәм Нәбиуллин

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  30 января 2025 Комментарий ЮК

• Төркия хатирәләре

  

  Төркия белән мин беренче тапкыр 1988 елда таныштым. Ул «үзгәртеп кору»ның беренче елларында Русиянең язучылар берлеге тарафыннан оештырылган сәяхәт вакытында булды. Ул вакытта сәяхәтебез Төркиянең башкаласы Анкара шәһәреннән башланып, ике атнадан соң Истанбулда тәмамланды. Ул чакта минем әле Төркиядә танышым юк иде дисәм дә, минем кулымда Истанбулда урнашкан, «Төрек дөньясын араштырма вакфы» дип аталган оешмада эшләүче Хәлил Ачыккүзнең телефон номеры бар иде. Аны миңа Венгрия галиме, күршебез, язучы Равил Бохараевның дусты тюрколог Иштван Мандеки Конгур биргән иде. Без Хәлил бәй белән бары тик сәяхәт ахырында – Истанбулга килеп җиткәч кенә очраштык. Минем аз-мәз генә төрекчәм белән бик аңлаша да алмаганбыздыр инде. Ул чакта озаклап сөйләшергә вакыт та булмады, без танышып кына калдык. Ләкин Хәлил бәй миңа хатлар язды, мин дә аңа җавап бирергә тырыштым үземчә. Төрек телендә татарчалатып сөйләшеп, аңлашып булса да язмасын башкарып чыгу авыр иде. Хәлил бәй ул хатларны укып азаплангандыр инде дип уйлыйм хәзер. Ул минем өчен Төркия белән бәйләүче бердәнбер кеше иде. Берничә елдан миңа тагын Төркиядә булырга туры килде. Ул вакытта мин инде вакыфка мөнәсәбәте булган Гөлтән Ураллы белән дә танышкан идем. Аның гаиләсе – әтисе-әнисе Әйтән ханым һәм Мәхмүт бәй Ураллылар безнең гомерлек дусларыбызга гына түгел, якын туганнарыбызга әверелде.

  🏷 Нәзифә Кәримова

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  07 января 2025 Комментарий ЮК

• Ялкау сандугач буламы?

  

  1936 нчы ел бу. Рафаил Газиз улы Төхфәтуллинның әтисен Әтнә районының Олы Мәңгәр авылына укытучы итеп билгелиләр һәм алар Кышкардан Олы Мәңгәргә күченеп киләләр. Шул ук елны безнең әти дә, Казан педагогия институтын тәмамлаганнан соң, Олы Мәңгәргә мәктәп директоры итеп җибәрелә.

  🏷 Рафаил Төхфәтуллин

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  17 декабря 2024 Комментарий ЮК

• Остаз турында хатирәләр

  

  Күренекле режисер, күпләрнең, шул исәптән, минем дә остазым булган Гали Кәрим улы Хөсәенов (1919-2001) татар телевидениесе тарихына үзенең күркәм телеспектакльләре белән кереп калды. Язмышыма рәхмәт, Гали ага – минем сәнгати һәм иҗади тормышымда, шулай ук рухи формалашуымда зур урын урын тоткан шәхесләрнең берсе.

  🏷 Лилия Нигъмәтова

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  12 декабря 2024 Комментарий ЮК

• Әй, гармун, гармун...

  

  Мәшһүр гармунчы артист Фәйзулла Туишевны, мөгаен, үз вакытында сәхнәдә күрмәгән, һичьюгы, аның бик тә үзенчәлекле, дәртле, моңлы итеп уйнавын радио аша ишетмәгән бер генә татар кешесе дә калмагандыр. Ник дисәң, илле елдан ашып киткән иҗат гомерендә бу тынгысыз музыкантның концерт белән бармаган җире, төрле зурлыктагы чеңгелдәп торган үз гармуннарын уйнамаган сәхнәсе калмагандыр. «Фәйзулла Туишев – милләтебезнең горурлыгы, халык арасыннан чыккан чын талант», – дип язды аның турында күренекле язучыбыз Фатих Хөсни.

  🏷 Лирон Хәмидуллин

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  28 ноября 2024 Комментарий ЮК

• Онытылмас мизгелләр

  

  Казанның Бауман урамыннан үткәндә, ирексездән, караш элек Язучылар берлеге булган бинага – элеккеге Тукай клубы урнашкан катка төбәлә дә, күпме хатирәләр яңара...

  🏷 Рөстәм Нәбиуллин

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  16 ноября 2024 Комментарий ЮК

• Күләгәдә калдырылган шәхес

  Камил Мотыйгый – Төхфәтуллин минем күз алдыма милли азатлык өчен көрәш башланган чорда ирек өчен көрәшүчеләрнең иң алгы сафында атлаучы шәхес буларак килеп баса. ХХ гасыр башында аның исеме зыялы татарлар арасында бик тиз тарала. Мөселман дөньясының атаклы бер уку йортын – Әл-Әзһәр университетын 1902 елда тәмамлап кайткач та, ул үзе яшәгән Җаек (Уральск) каласында татар матбугатын булдырырга керешә.

  🏷 Лирон Хәмидуллин

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  30 октября 2024 Комментарий ЮК

• Остазларым белән горурланам

  

  Кара син аны, ни арада утыз елга якын вакыт үтеп тә киткән. Югыйсә, әле генә булып узган кебек, ул еллар һаман да күз алдында тора. Шуларны искә төшереп утырып, кулыма каләм алдым. Юк, мин үзем турында язарга җыенмыйм. Башкалардан аерылып торган җирем юк. Минем язмыш – дәһшәтле сугыш елларыннан соң ачлы-туклы, ярым ялангач үскән, авыр тормышның барлык тәмнәрен татыган авыл малайлары һәм кызлары язмышы. Мин бүген үземнең остазларым – безгә үзләренең барлык белемнәрен, йөрәк җылыларын биргән кадерле укытучыларым һәм сабакташларым – 476 нчы төркем егетләре һәм кызларын бераз искә төшермәкче булам. Безнең өчен бик кадерле бу кешеләрнең кайберләре инде арабыздан да китеп барды. Аларның авыр туфраклары җиңел, рухлары һәрвакыт шат булсын иде!..

  🏷 Әнвәр Хәйри

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  03 октября 2024 Комментарий ЮК

• Беренчелекне тоттык!

  

  «Әдәби сүз» заманында татар филология бүлеге студентларының стена газетасы иде. Күп еллар буена ул әлеге бүлектә укучыларның киңәшчесе һәм мәгълүмат үзәге дә, иҗади бәхәсләшү урыны һәм аларның иң беренче иҗат мәктәбе дә булды. Хәзерге вакытта исемнәре республикабызда киң билгеле булган язучыларның – прозаикларның, шагыйрьләрнең, галимнәрнең иң тәүге әсәрләре һәм хезмәтләре шушы газетада басылып чыкты, димәк, каләмнәре шушы газетада чарланды. Шулай ук төрле республика газета-журналларында баш мөхәррир булып утыручылар, төрле редакцияләрдә, радиотелевидениедә эшләүче күп журналистлар беренче башлап әлеге газета битләрендә чирканчык алды һәм беренче мәкаләләре белән катнашты.

  🏷 Марсель Бакиров

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  02 октября 2024 Комментарий ЮК

• Кормашчы-җәлилчеләр эзләреннән: Мордовиядә – Әхмәт Симаевның туган ягында

  

  17 июль, 2024 ел. Көн кичкә авышкан, эңгер-меңгер чак иде. Юл безне («без» дигәнем – Вахит Имамов, Рөстәм Галиуллин, Разил Зиннәтуллин, Гөлүзә Ибраһимова һәм мин) мәшһүребез Такташның туган авылына – Тәрби (Торбеев) районына кергән һәм Парча (Парца) елгасы буена урнашкан Сыркыдыга алып килде. Авыл район үзәгенннән 13 чакрым ераклыкта урнашкан. Сыркыдының урысча исеме Сургодь булуын белгәч, башта бик гаҗәпләнгән идем. Тик үзебезнең Питрәчтәге Күн авылының урысчасы Конь булуын искә төшереп, шундук «тынычланып» калдым.

  🏷 Ләбиб Лерон

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  01 октября 2024 Комментарий ЮК

• КДУның татар бүлегенә нигез салучы Рабига Хәкимова

  

  Татар теле белгече, доцент, Казан дәүләт университетының татар теле һәм әдәбияты бүлеген оештырган Рабига Афзал кызы Хәкимова сикәлтәле тормыш юлы уза. Ул – авыл укытучысыннан университет доценты дәрәҗәсенә ирешкән галимә.

  🏷 Халидә Баһаветдинова

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  27 сентября 2024 Комментарий ЮК

• Маякчы улы яки Күпкырлы талант иясе

  

  Сүзем күпкырлы талант иясе Әхтәм Зарипов турында. Артист, баянчы, фотограф, радио һәм телевидение режиссеры, кинорежиссер, язучы-прозаик, публицист, драматург, сценарийлар һәм портретлар язу остасы. Болар – Әхтәм абыйның һөнәрләреннән мин белгәннәре генә. Тагын бер елдан 90 яшь туласы иде аңа. Сиксән тугызын тутырырга бер ай калганда – 2024 елның 19 июнендә – Аллаһы Тәгалә аны үз хозурына алды.

  🏷 Ләбиб Лерон

  Хәтер сандыгы, Яңалыклар

  24 сентября 2024 Комментарий ЮК