Тарихи мирас рубрикасы буенча яңалыклар

• Серле цивилизация

  

  Дөньяда берәр цивилизация тарихы, дине, мәдәнияте белән кызыксынып китеп, аны ныклап торып өйрәнә башласаң, ни гаҗәп, анда үз татар телебездәге сүзләргә тап буласың. Кайчан, тарихның кайсы дәверендә, нинди шартларда татар телендәге сүзләр әлеге телләрдә барлыкка килде икән дип аптырыйсың. Бу очраклы хәлме, әллә монда безгә билгеле булмаган тирән серләр ятамы?!.

  🏷 Солтан Шәмси

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  15 мая 2025 Комментарий ЮК

• МОГҖИЗАНЫ ТИЗРӘК ИЛТЕГЕЗ!.. (АУДИО)

  

  Татарстан радиосының эфирдагы беренче адымнары турында сөйләүче истәлекләр байтак. Ул елларда Шамил Усманов белән иңгә-иң торып эшләгән радиотехник В.Тимофеевның хатирәләре алар арасында аерым урын алып тора, чөнки ул республикабыз авылларына радио кертү эшендә турыдан-туры катнашкан кеше.

  🏷 Admin

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  13 мая 2025 Комментарий ЮК

• Бакый Урманче: «Чыбыркылыйм, камчылыйм үземне!»

  

  Татар сынлы сәнгатенең нигез ташын салучыларның берсе Бакый Идрис улы Урманче (1897-1990), беренчедән, ХХ гасырдагы дәһшәтле елларның шаһите булса, икенчедән, шул гасыр тудырган үзгәрешләргә, корылышларга үзеннән зур өлеш керткән кабатланмас талантка ия олуг шәхес. Без укучыга тәкъдим ителәчәк чыганакта, нигездә, уймачы-скульпторның Арча районының, Яңа Кырлай авылындагы, Тукайга багышланган мемориаль музей комплексы төзелешенә бәйле кайбер мәгълүматлар белән таныштырып, аның эшчәлегенә җитәкчелекнең нинди мөнәсәбәтә булуын күрсәтергә телибез.

  🏷 Зөфәр Мөхәммәтшин

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  08 мая 2025 Комментарий ЮК

• Шиһабетдин Мәрҗани һәм Бәрәңге ягы авыллары

  

  Тарихчы һәм дин галиме Шиһабетдин Мәрҗанинең ХIX гасыр уртасында төзелгән ике томлык «Мөстәфадел-әхбар фи әхвали Казан вә Болгар» дип аталган хезмәте бигрәк тә кыйммәтле. Бу хезмәтнең беренче томы Ш. Мәрҗани исән чагында, Казанда 1885 елда басылып чыга, ә икенче томы вафатыннан соң, 1900 елда нәшир ителә. Китапның исеме «Казан һәм Болгар хәлләре турында файдаланылган хәбәрләр» дип тәрҗемә ителә. Хәзерге татар әдәби теленә тәрҗемә ителгән хезмәт 1989 елда Татарстан китап нәшриятында галим Әнвәр Хәйри тарафыннан басылып чыга.

  🏷 Рафис Гайнанов

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  06 мая 2025 Комментарий ЮК

• ҖИҢҮ ТАҢЫНДА (АУДИО)

  

  Татарстан радиосының Бөек Ватан сугышы елларындагы эшчәнлеге үзе бер батырлыкка тиң. Без бу тарихны сәхифәнең киләсе чыгарылышларында бәян итәрбез. Хәзергә 1945 елның май аенда Җиңү көннәрендә булган хәлләргә күз салыйк. Ул вакытта танылган радио журналисты Мөхәммәт Хәмитов истәлекләренә мөрәҗәгать итәрбез.

  🏷 Admin

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  06 мая 2025 Комментарий ЮК

• Алтын Урданың башлангыч чоры

  

  Иң әүвәл бу дәүләтнең «Алтын Урда» дигән исемне кайдан алганлыгына тукталып китик. Бу исем русларның елъязмаларында, шулай ук «Идегәй» кебек дастаннарда, тарихи язмаларда очрый. Баштарак ул ханның алтын чатырына, тора-бара алтын сарайга карата әйтелә. 1333 елны Алтын Урдада, аның башкаласында булып киткән гарәп сәяхәтчесе Ибне Баттута әсәрендә дә, «Идегәй» дастанында да Хан сарае «Алтын Таш» дип атала. Гарәпләр һәм фарсыларның тарихи географиясендә бу дәүләт нигездә «Җучи олысы» дип атала. Ә кайбер авторларда аны дәүләт мәркәзе, хан йорты сыйфатында «Урда» дип атау да очрый. Кыпчак җирләренә урнашканга күрә, элеккечә үк «Дәшти Кыпчак» дигән атамасы да гамәлдә була.

  🏷 Равил Фәхретдинов

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  03 мая 2025 Комментарий ЮК

• МОГҖИЗАМЫ, ӘЛЛӘ СИХЕРМЕ?

  

  (АУДИО)

  🏷 Admin

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  28 апреля 2025 Комментарий ЮК

• Китап галиме

  

  Казан дәүләт университетында көнчыгыш кулъязмаларын җыю һәм өйрәнү И.Хәлфин (1778-1829), Х.Френ (1782-1851), А.Казембек (1802-1870), Й.Готвальд (1813-1897) һәм Н.Катанов (1862-1922) исемнәре белән бәйле. 1930 нчы елларда аларның эшен дәвам итүче галимнәребезнең берсе – китапханәче, археограф, библиограф һәм көнчыгыш телләре белгече Әбүкәрам Шакиров.

  🏷 Энҗе Сабирова

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  17 апреля 2025 Комментарий ЮК

• Алтын Урда хатын-кызлары (Ибне Баттута язмалары буенча)

  

  Урта гасыр төрки-татар дәүләтләрендә хатын-кызга карата хөрмәт-ихтирам шактый зур булган. Көнчыгыш һәм көнбатыш елъязмачылары да, сәяхәтчеләре дә, аерым бер кызыксыну күрсәтеп, бу хәлнең дөреслеккә туры килүен раслыйлар. Урта гасыр төрки-татар дәүләтләре белән идарә итүдә катнашкан Тайдула, Гәүһәршад, Сөембикә һәм Нурсолтан кебек күренекле хатын-кызларның исемнәре билгеле. Аларның кайберләре турында фәнни-популяр китаплар яисә әдәби әсәрләр дә язылган.

  🏷 Эльмира Сәйфетдинова

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  22 марта 2025 Комментарий ЮК

• Пеласклар кемнәр иде? (Дәвамы)

  

  Италиянең борынгы тарихын аңлы рәвештә бутаган тарихчы Дионис Галикарнаслы (юнанлы) Рим шәһәрендә, император Август сараенда яшәп, Рим тарихын өйрәнә. Ул Гаисә пәйгамбәрнең (г.с.нең) тууына (Раштуага) бер-ике ел кала «Рим борынгылыгы» исемле хезмәтен бастыра (б.э.к. 7 ел. – Ред.). Хезмәтнең исемен «Рим тарихының борынгы чоры» дип аңларга кирәк. Тарихи чынбарлыктан читләшеп, сәяси фикерләрне алга сөргән бу хезмәт хәтта бүген дә кайбер тарихчыларны үз йогынтысы астында калдыра һәм кайбер ялган фикерләрнең таралуына китерә.

  🏷 Адилә Айда

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  20 марта 2025 Комментарий ЮК

• Яңа Тинчәле авылы мәчетләре тарихы

  

  Татарстанның Тау ягы районнары исәбенә кергән Буа районы авылларыннан берсе – Яңа Тинчәле авылы турында тарихи чыганакларда беренче мәгълүматлар 1686 елдан билгеле. Төбәк тарихы белән кызыксынучылар мөрәҗәгать итәрлек ышанычлы чыганак сакланып калган булуы авыл халкы өчен генә түгел, тарих фәне өчен дә зур уңыш.

  🏷 Флера Сәйфуллина

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  25 февраля 2025 Комментарий ЮК

• Буа районының кулъязма мирасы

  

  Казан федераль университеты Н.И.Лобачевский исемендәге Фәнни китапханәсенең Сирәк китаплар һәм кулъязмалар бүлегендә фәннең төрле өлкәләрен колачлаган милли мирасыбыз саклана. Бу чыганаклар, татар язма мәдәниятен өйрәнү белән беррәттән, аерым төбәк тарихларын тикшерергә, барларга мөмкинлек бирә. Китапханә фондында Буа җирлеге белән бәйле кулъязмалар да шактый күп.

  🏷 Энҗе Сабирова

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  22 февраля 2025 Комментарий ЮК

• Идел буе Болгар дәүләтендә тышкы элемтәләр

  

  Идел Болгары урта гасыр дөньясының бик күп илләре һәм халыклары белән җанлы икътисади һәм сәяси элемтәләр тоткан. X-XII гасырларда яшәгән һәм бу ил турында язган географлар вә сәяхәтчеләрнең барысы да диярлек беренче чиратта аның киң сәүдә элемтәләре булганлыгын күрсәтә. Бу халыкара мал алмашуның географиясе киң була. Көньяктан һәм көнчыгыштан – Хәзәр иле, Кавказ, Урта Азия, Фарсы (Персия), хәтта Төньяк Һиндстан, төньяктан һәм көнбатыштан – төньяк кабиләләре, Русь, Балтыйк буе һәм Скандинавия илләре, Византия Болгар белән сәүдә иткән.

  🏷 Равил Фәхретдинов

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  18 февраля 2025 Комментарий ЮК

• Сарманлылар ХХ гасыр башы сугышларында

  

  1914-1918 елгы Беренче бөтендөнья сугышында яраланып госпитальгә эләгүчеләр исемлеген Николай патша заманында ай саен китап итеп бастырып чыгарганнар. Анда госпитальләрдән килгән мәгълүмат бастырылган, губерна, өяз, волость, авыл-шәһәр һәм яралының исем-фамилиясе, госпитальнең адресы теркәлгән. Кайбер очракларда губерна һәм авыл гына бирелсә, безнең якташ икәнен раслау кыен. Мисалга Әхмәт авылы атамасы татар яшәгән бар тарафта булган. Госпитальгә китерелгән солдат сөйләшә алмаган, документлары булмаган яки анкета тутыручы татар телен аңламаган очракларда күп төгәлсезлекләр киткән. Исем-фамилияләре һәм авыллары тәгаен билгеле булган, 1915-1916 нчы елгы исемлекләргә кергән, яраланып лазаретларда яткан райондашлар исемлеген документта язылганча китерәбез.

  🏷 Вәсил Ихсанов

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  15 февраля 2025 Комментарий ЮК

• Яхшыбайның яхшы бае: «Малымны милләт юлына бирәм!»

  

  Революциягә кадәрге татар вакытлы матбугаты – «Кояш», «Йолдыз» һәм «Вакыт» газеталарында Сарман төбәге авыллары турында шактый гына кызыклы мәкаләләр дөнья күргән икән. Умартачылык ширкәтләрен дә, мәктәп-мәдрәсәләрдәге укыту тәртипләрен дә, игелекле байларыбызның милләткә хезмәтен дә бик теләп яктырткан элекке журналистларыбыз. Язмаларның кайберләрен сезнең хозурга да тәкъдим итәргә булдык.

  🏷 Дания Кәшипова

  Тарихи мирас, Яңалыклар

  04 февраля 2025 Комментарий ЮК