Яңалыклар
-
Алтын Урданың дин галимнәре
Шиһабетдин Мәрҗани (1818-1889) – утыздан артык саллы хезмәт авторы. Шулардан тарих фәне өчен иң әһәмиятлеләре – Мостәфад әл-әхбәр фи әхвәли Казан вә Болгар» һәм «Вафият әл-аслаф вә таһият әл-әхлаф». «Мостәфад әл-әхбәр фи әхвәли Казан вә Болгар» әсәрендә галим Болгар, Алтын Урда, шулай ук татар ханлыклары тарихын тасвирлый. «Вафийат әл-аслаф вә тахийат әл-әхлаф» әсәрендә исә бөтен ислам дөньясы галимнәре һәм тарихи шәхесләренең биографиясен бәян итә. Ш.Мәрҗани хезмәтләрендә Алтын Урда галим-теологлары хакында да саллы мәгълүмат табарга мөмкин. Галим биографик тасвирламаларны язганда урта гасыр гарәп чыганакларына, әс-Суюти, әл-Макризи, Ибн Тагриберди, Ибн Халдун һәм башкаларга таяна. Ш.Мәрҗани шулай ук үз кулына эләккән кулъязмалар турында да яза. Алар арасында Алтын Урда чорына караганнары да бар. -
Тарихчы-галим Михаил Худяковның тууына 130 ел
Тарихчы, археолог, этнограф, тарих фәннәре докторы Михаил Георгиевич Худяков 1894 елның 3 сентябрендә Вятка губернасындагы Малмыж шәһәрендә туган. 1912 елда – Казандагы Икенче ирләр гимназиясен, 1918 елда Казан университетын тәмамлый. 1919-1925 нче елларда – губерна музееның тарих-археология бүлеге һәм бер үк вакытта ТАССР Халык мәгарифе халык комиссариатында Шәрык академиясенең уку-укыту бүлеге мөдире. Татар халкын гыйльми өйрәнү җәмгыятен оештыручыларның берсе һәм аның сәркатибе. -
Тел галиме Ризаэтдин Газизовның тууына 130 ел
Тел галиме Риза (Ризаэтдин) Сәлахетдин улы Газизов 1894 елның 28 августында Алабуга өязендәге Турай авылында туган. 1917 елда ул Казан татар укытучылар мәктәбен тәмамлый, Шәрекъ педагогика институтында укый. Турай мәктәбендә (1918-1919), Казан мәктәпләрендә (1922), Татар-башкорт хәрби мәктәбендә (1925-1932), Алабуга педагогика техникумында (1934-1935), Зөя авыл хуҗалыгы техникумында (1936-1937), Биектау районының Мүлмә урта мәктәбендә (1938-1939 ) укытучы булып эшли. 1944-1961 нче елларда исә СССР Фәннәр Академиясенең Казан филиалы Тел, әдәбият һәм тарих институтында эшли, бер үк вакытта Казан университетында һәм Казан педагогика институтында укыта. -
Идел буе Болгар дәүләтенең иҗтимагый-сәяси төзелеше
Идел буе Болгар дәүләте гадәти феодаль дәүләт булган. Илдә әмир хакимлек иткән. Дәүләт оешкан башлангыч чорларда аның башлыгы эльтебер дип аталган. Әле Төрки каһанлыгында ук, соңрак Хәзәр илендә кабилә берләшмәләренең гаскәр башлыкларын нәкъ шулай дип йөрткәннәр. Бу сүзнең төгәл мәгънәсе ачыкланып бетмәгән, алай да аның тамыр сүзе «эль» борынгы төркиләрдә кабиләләр берлеге, дәүләт яки ил дигәнне белдергән. Ул бүгенге төрки халыклардагы «ил» дигәнгә туры килә һәм «эльтебер» сүзе илтабар дигән мәгънәне аңлаткан булса кирәк (Урта Азия төркиләрендә, мәсәлән, Илтотмыш дигән хан да булган). Соңгырак чорда, мөселманлык киң таралганнан соң, бу төшенчәне «әмир» дигән гарәп сүзе алыштырган. Шул ук вакытта кайбер авторлар, беренче чиратта, Ибне Фадлан, гарәп дөньясында гомуми кабул ителгәнчә, болгар хакимен уртак төшенчә белән патша, падишаһ мәгънәсендә «мәлик» дип тә атаган. -
Рәшидә абыстай вәгазьләреннән
«Васыятем шул: пакь булыгыз, гыйбадәттә булыгыз, зекердә булыгыз, хакыйкый булыгыз! Барыгызга да шушы догам: Аллаһы Тәгалә барыбызга да әлеге дога, теләквасыять бәрәкәтендә дөньяда һәм ахирәттә бәхет-сәгадәткә ирешергә насыйп әйләсә иде. Хатакимчелекләребез ярлыканып, калган гомерләребездә игелек кылып яшәргә, бакый дөньяга иман белән күчәргә насыйп әйләсә иде! Аллаһы Тәгалә һәркайсыбыздан разый булсын!» -
Рәшидә абыстай Исхакый: «Мине вәгазьләремнән эзләгез!»
«Күрешеп, әниегез – Рәшидә абыстай хакында әңгәмә корып алыйк әле», – дип шылтыраткач, мөфти хәзрәт миңа әүвәл әнисе төшкән видеолар җибәрде. «Ул еш кына, мине вәгазьләремнән эзләгез, дип әйтә иде, башта шуларны кара әле», – диде. Анда, чынлап та, абыстайның бик гыйбрәтле вәгазь-нәсыйхәтләрен ишетәсең. Бер язучы: «Мине китапларымнан эзләгез», – дигән. Дөрестән дә, бу видеоларны күргәч-тыңлагач, Рәшидә абыстай күз алдына килеп баскандай була. Шулай да әнисе хакында улы Госман хәзрәттән дә яхшырак сөйләүче табылмастыр. -
Мунчәли укуларыннан фоторепортаж
17 август көнне Чүпрәле районының Мунчәли авылында регионара рухи, милли-мәдәни, дини җыен – XVII «Мунчәли укулары» узды. Чарада мәшһүр дин әһелләре, галимнәр, җәмәгать эшлеклеләре катнашты. Быелгы җыен гаиләдәге рухи-мәдәни мирасны, гореф-гадәтләрне һәм хәләл яшәү рәвешен саклауга багышланган иде. -
Чыңгыз Мусин шигырьләре
Түрә булып җирдә яшәмәдем – Үз-үземә үзем түрәмен. Бу дөньяның чиксез матурлыгын, Хозурлыгын күбрәк күрәмен. -
Мәүла Колый хикмәтләре
Ата-ана тугырды безне, мөхиб дуслар, Хөрмәтләрен яхшы кылып йөрмәк кирәк. Аһ-ваһ диү, күңелләре мөшкел булса, Хәлләрене тәгъзим берлә сормак кирәк. Йиеп, эчеп, тәгать кылса, – шөкер кылгыл, Күңелләрен даим хушнуд кылмак кирәк. -
ДӨНЬЯДА СҮЗЕМ КАЛЫР...
Халыклар һәм илләр арасындагы бәйләнешләр бик көчәйгән бүгенге көндә язучыдан тирән белем, киң колачлы иҗат кешесе булу сорала. Сәнгать турында, матур әдәбият әсәрләре турында сүз йөрткәндә, без аларны тормыш белән бәйләнештә карыйбыз, аларга шул ноктадан чыгып бәя бирәбез. Язучылардан без тормышчан тема һәм проблема, тормышчан сюжет һәм тормышчан вакыйгалар, тормышчан образлар таләп итәбез. -
Музыка аның өчен шатлык hәм бәхет чишмәсе иде
1952 ел Фасил өчен – символик ел. 17 яшьлек авыл егете Казанга зур өмет, хыял белән килде. Башкаланы үзенең виртуоз, оста уены белән әсир итәргә, үзенең ихлас музыкасы белән таң калдырырга теләде ул. Тәүге адымнар, укулар бик авыр булып күренде, кыен барды. Стипендия аз, бер фатирдан икенче фатирга күчеп йөрүләр туйдырды. Үзенең музыка коралы булмау сәбәпле, төнгә хәтле хөкүмәт баянында, фортепианода гаммалар, яңа әсәрләр өйрәнү, күнегүләр ясау... Йокысыз төннәр, конспектлар, җиңел бирелми торган алман теле... -
Язучы-тәнкыйтьче Фәрваз Миңнуллиның тууына 90 ел
Язучы, әдәби тәнкыйтьче, тәрҗемәче, Татарстан АССРның атказанган мәдәният хезмәткәре (1994) Фәрваз Мөхәммәдулла улы Миңнуллин 1934 елның 5 августында Арча районындагы Ишнарат авылында туган. Арча педагогия училищесында (1950-1954) һәм Казан дәүләт университетының татар теле һәм әдәбияты бүлегендә (1954-1959) махсус урта һәм югары филологик белем ала. 1959-1961 нче елларда «Совет әдәбияты» (хәзерге «Казан утлары») журналы редакциясендә бүлек мөдире булып эшли. 1961-1964 нче елларда ул Казан университеты каршындагы аспирантурада укый. 1965 елның маеннан 1976 елның ахырына кадәр «Казан утлары» журналы редакциясендә тәнкыйть бүлеген җитәкли. 1977 елда аны Татарстан Язучылар берлеге идарәсенең җаваплы сәркатибе итеп сайлыйлар. 1978 елдан ул – Татарстан Язучылар берлеге рәисенең урынбасары, ә 1984 елның июленнән – Татарстан китап нәшриятының матур әдәбият редакциясе мөдире хезмәтендә. -
Беренче татар әлифбалары
Татар әлифбаларының тарихы «Шәраител-иман»нан («Иман шарты»ннан) башлана. Аның беренче басмасы 1801 елда «Әттәхөҗҗи» («Иҗекләп уку») дигән исем астында чыга. 1800 елда Казанда Сенат типографиясенең филиалы ачыла. «Азия типографиясе» дип аталган бу типографияне карап тоту китап басу остасы, нашир Габделгазиз Бурашевка йөкләнә. 1801 елда беренче ике басма чыга: «Әттәхөҗи» һәм «Һәфтияк» («Коръәннең 1/7 өлеше»). Татар әлифбасы 1802-1928 нче елларда «Әлифба иман шартлары белән», «Иман шарты», «Шәраител-иман» исемнәре астында басыла. Халыкта ул «Әлифби», «Әлебби», «Әлпи» исемнәре белән таралган була. -
Илсөяр Иксанова. Аһ, бу август!
Август кына?.. Август инде! Көзгә якынлашкан саен Арта бара җәй кадере! Август кына? Август инде... Моңсу хатирәләр булып Үзәннәргә томан иңде! -
Татар тормышында су
Су гомер-гомергә төрле халыкларда мөһим яшәү чыганагы, сихәт һәм дәва бирүче шифа саналган. Татар халкы тормышында исә су аеруча зур урынны алып торган, алар аңа сак караган. Моның чагылышын халкыбызның гореф-гадәтләрендә, йолаларында да күрә алабыз.
Башка видеолар →
БЛОГЛАР
Бөтен блоглар →
ВИДЕО
-
Флюра Сөләйманова: "Филармония - яшәү рәвешем"
-
“Яшел камин янында. Шәхесләребез”. Газинур Моратка багышланган тапшыру