Истә, һаман да истә! рубрикасы буенча яңалыклар
-
Композитор Хөснулла (Хөснул) Вәлиуллинның тууына 110 ел
Композитор, Татарстан АССРның (1966) һәм РСФСРның (1974) атказанган сәнгать эшлеклесе, Татарстанның Г.Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреаты (1989) Хөснулла (Хөснул) Вәлиулла улы Вәлиуллин 1914 елның 28 февралендә Саба районындагы Байлар Сабасы авылында туган. Ул Казан музыка училищесын (1940, В.Виноградов сыйныфы), Казан дәүләт консерваториясен (1950, Альберт Леман сыйныфы) тәмамлый. Хөснулла Вәлиуллин 1950-1951 нче елларда – Казан музыка училищесы укытучысы. 1968-1973 һәм 1978-1981 нче елларда – Татарстан китап нәшриятында музыкаль әдәбият мөхәррире. Аның «Самат» операсы (Х.Вахит либреттосы) татар опера сәхнәсендә музыкаль театр өчен иң уңышлы, лирик-психологик рухтагы әсәрләрдән санала. Композитор Г.Тукай, М.Җәлил, Ә.Ерикәй, Х.Вахит, С.Хәким, Р.Фәйзуллин һ.б.ның шигырьләренә җыр һәм романслар яза. Хөснулла Вәлиуллин 1993 елның 24 сентябрендә вафат булды. -
Шагыйрь Нияз Акмалның тууына 70 ел
Шагыйрь, язучы, журналист, 1988 елдан СССР Язучылар берлеге әгъзасы, С.Сөләйманова исемендәге әдәби премия лауреаты (2006) Нияз Акмал (Нияз Рәшит улы Акмалов) 1954 елның 14 февралендә Сарман районындагы Каташ-Каран авылында туган. 1976 елда университетны тәмамлагач, ул берникадәр вакыт Балык Бистәсе районы радиосында җирле тапшырулар мөхәррире булып эшли. Нияз Акмал 1977 елның көзеннән Казан шәһәрендә төпләнеп яши. Әүвәл Татарстан китап сөючеләр җәмгыятендә инструктор-методист булып, 1979 елдан исә «Яшь ленинчы» газетасы редакциясендә хезмәт куя. -
Нашир Әхмәтгәрәй Хәсәнинең тууына 140 ел
Әдип, тәрҗемәче, нашир Әхмәтгәрәй Сибгатулла улы Хәсәни 1883 елның 15 декабрендә Казанда Арча районының Иске Ашыт авылыннан чыккан Казан сәүдәгәре гаиләсендә туган. Әхмәтгәрәй Казанның атаклы «Мөхәммәдия» мәдрәсәсендә белем ала. 1907 елда ул «Гасыр» исемле китап нәшрияты оештыра һәм әлеге нәшрият 1921 елга кадәр эшли. Әхмәтгәрәй Хәсәни һәм аның хатыны Зәйнәп Хәсәни 1912- 1918 нче елларда XX гасыр татар матбугатының иң яхшы, матур иллюстрацияле «Аң» журналын да чыгара. Биредә Г.Тукай, Г.Исхакый, Г.Ибраһимов, Ф.Бурнаш, С.Сүнчәләй һәм башкаларның әсәрләре басыла. Әхмәтгәрәй Хәсәнинең пьесалар язуы, урысчадан А.Чехов әсәрләрен тәрҗемә итүе мәгълүм. Хәсәниләр гаиләсе Г.Тукай, Ф.Әмирхан белән аеруча дустанә мөнәсәбәттә булган. Әхмәтгәрәй Хәсәни 1934 елда вафат була. -
Дин һәм җәмәгать эшлеклесе Зыя Камалиның тууына 150 ел
Педагог, дин галиме, җәмәгать эшлеклесе, «Галия» мәдрәсәсен оештыручы һәм аның ректоры (1906-1918) Зыя Җамалетдин улы Камали (Камалетдинов) 1873 елның 9 декабрендә хәзерге Башкортстанның Чишмә районындагы Келәш авылында туган. Башлангыч белемне ул туган авылы мәктәбендә ала, соңыннан Уфадагы Госмания мәдрәсәсендә укый. Зирәк һәм тырыш Зыяны Уфаның «Җәмгыяте хәйрия» оешмасы Мисырга укырга җибәрә. Ул Каһирәнең Шәрык дөньясында билгеле Әл-Әзһар университетында белем ала (остазы – галим Мөхәммәт Габдеһү, 1849- 1905). Зыя Камали 1904 елда укымышлы галим булып, тәҗрибә туплап, Уфага кайта һәм Госмания мәдрәсәсендә укыта башлый. Галим гарәп, фарсы һәм госманлы төрек телләрен ана теледәй камил белә, Көнбатыш Европа телләреннән инглизчә һәм французча иркен эш итә, алман теленнән дә киң мәгълүматлы була. 1920-1930 нчы елларда ул мөфти Ризаэддин Фәхреддин (1859-1936) даирәсендә, Габдерахман Гомәри (1867-1933), Мөхлисә Буби (1869-1937) һ.б. белән бергә, Диния нәзарәте әгъзасы сыйфатында хезмәт итә. Зыя Камали 1942 елда вафат булды. -
Тарихчы Габделбари Баттал-Таймасның тууына 140 ел
Тарихчы, тел-әдәбият белгече, җәмәгать һәм сәясәт эшлеклесе Габделбари Габдулла улы Баттал-Таймас (Сәетбатталов) 1883 елның 8 декабрендә Самара губернасының Бозаулык өязендәге Яңа Алтан (Яңавыл) авылында туган. Башлангыч белемне ул туган авылында ала, аннары Оренбургтагы Кәрвансарай мәхәлләсендә һәм Каргалы (Сәгыйть) мәдрәсәләрендә укый, соңрак «Рәсүлия» мәдрәсәсенә укырга керә. Габделбари Баттал-Таймас 1904-1906 нчы елларда Каһирәдәге «Әл-Әзһәр» университетында белем ала, «Әл-жәдидә» гәзитендә эшли. 1910-1913 нче елларда ул Троицкидагы мәдрәсәдә гарәп теле, әдәбияты һәм тарих укыта, бу чорда «Төрек-татар тарихы» дигән хезмәтен яза. Габделбари биредә булачак хатыны Газизә белән таныша һәм алар, 1913 елда өйләнешеп, Казанга кайталар. Казанда ул Һади Максуди белән очраша һәм, аның чакыруы белән, «Йолдыз» гәзитенә жаваплы сәркатип булып эшкә килә. «Йолдыз», «Корылтай», «Алтай» газеталарында редакция мөдире (1913-1917), сәркатип (1917-1918), Милләт Мәҗлесе әгъзасы (1917-1918); ИделУрал Штатын таркатканда, аның башка җитәкчеләре белән бергә, ул кулга алына (1918) һәм Казан төрмәсендә, мәҗбүри хезмәт лагеренда тотыла. 1920 елда исә, лагерьдан качып, чит илгә чыгып китә. 1925 елга кадәр Финляндиядә, аннары Төркиядә яши. Габделбари Баттал-Таймас 1969 елда Истанбулда вафат булды һәм Караҗа-Әхмәт зиратында Зәки Вәлиди кабере белән янәшә җирләнде. -
Актриса Исламия Мәхмүтованың тууына 80 ел
Актриса, ТАССРның атказанган артисты (1973), ТАССРның халык артисты (1981), РСФСРның атказанган артисты (1987) Исламия Һидиятулла кызы Мәхмүтова 1943 елның 1 декабрендә Татарстанның Әлки районындагы Югары Әлки авылында туган. 1963 елдан – Республика татар күчмә театрында (хәзерге К.Тинчурин исемендәге татар дәүләт драма һәм комедия театры) актриса. Исламия Мәхмүтова И.Юзеевның «Кыр казлары артыннан» драмасындагы җырлы-моңлы Ясминә роле белән танылу ала. Ул, театрдагы актерлык эшчәнлеге белән бергә, телевизион фильмнарда да уйный. Үзе күргән-белгән, чынлап булган вакыйгаларга нигезләнеп, сәхнә әсәрләре яза («Мәхәббәт чишмәсе», «Күрәсем килгән иде», «Син бит минем бергенәм» һ.б.). Шулай ук башка авторларның әсәрләрен дә сәхнәгә куя: «Яшьлек хатам – йөрәк ярам» (Д.Салихов), «Резидәкәй» (И.Юзеев), «Сынган беләзек» (Р.Сәгъди), «Бәхеткә биш минут кала» (Л.Лерон) һ.б. Исламия Мәхмүтова 2019 елның 3 декабрендә Казанда вафат булды. -
Артист Идрис Мәсгутовның тууына 75 ел
Актёр, Татарстанның атказанган артисты (1985), Татарстан Республикасының халык артисты (2009) Идрис Мөдәррис улы Мәсгутов 1948 елның 12 ноябрендә Чистай районының Гаделша авылында туган. 1974 елда Казан театр училищесын тәмамлагач, ул унике ел Әлмәт дәүләт драма театрында эшли. 1986 елдан – Г.Камал исемендәге татар дәүләт академия театры артисты. И.Мәсгутов башкарган рольләр: Базарбай – «Ахырзаман» (Ч.Айтматов), Гарәп – «Таһир-Зөһрә» (Ф.Бурнаш), Ырыскол – «Ай тотылган төндә» (М.Кәрим), Каюм – «Ат карагы» (Т.Миңнуллин), Тархан – «Хуҗа Насретдин» (Н.Исәнбәт), Хисан – «Җирән чичән һәм Карачәч сылу» (Н.Исәнбәт), Миңлебаев – «Су төбендә сөйгәнем» (З.Хәким), Поп – «Зөләйха» (Г.Исхакый), Кыпчакгол – «Идегәй» (Ю.Сафиуллин), Шакирҗан – «Жан Баевич» (Г.Исхакый), Ислам – «Әни килде» (Ш.Хөсәенов), Бабич – «Урланган мәхәббәт» (И.Франко), Җиһанша – «Зәңгәр шәл» (К.Тинчурин), Байморат – «Кыю кызлар» (Т.Гыйззәт) һ.б. -
Драматург Риза Ишморатның тууына 120 ел
Драматург, ТАССРның (1953) һәм РСФСРның атказанган сәнгать эшлеклесе (1983), 1938 елдан СССР Язучылар берлеге әгъзасы Риза Ишморат (Ризаэддин Фәхреддин улы Ишморатов) 1903 елның 1 ноябрендә Башкортстанның хәзерге Яңавыл районындагы Бәдрәш авылында туган. Аның әтисе чыгышы белән ярлы крәстиян катлавыннан булып, малай чагында ялчылыкта йөри, соңыннан мәдрәсә белеме алып, Бәдрәштә башта хәлфә, аннары шул төбәктәге Йосыф исемле авылда указлы мулла хезмәтләрен башкара. 1913 елда исә, муллалык эшен ташлап, туган-үскән авылы Уразайга (хәзер Татарстанның Актаныш районында) кайта.
Башка видеолар →
БЛОГЛАР
Бөтен блоглар →
ВИДЕО
-
Флюра Сөләйманова: "Филармония - яшәү рәвешем"
-
“Яшел камин янында. Шәхесләребез”. Газинур Моратка багышланган тапшыру