Матурлыкмы, миһербанлыкмы кыйммәтрәк

«Әкият» Татар дәүләт курчак театрының бу сезонда соңгы премьерасы барыбызга да кечкенәдән таныш бертуган Гриммнарның «Белоснежка и семь гномов» әкияте буенча куелган. Әкияте иске булса да, аңа салынган мәгънә беркайчан искермәячәк. Кешегә кое казыма, үзең егылып төшүең бар. Яхшылык явызлыкны иртәме-соңмы барыбер җиңәчәк. Усал патшабикә, көнләшүенә чыдый алмыйча, үги кызын урманга бүреләр янына озатса да, Белоснежка гномнар йортында сыену табып исән кала, үги анасы исә үз ачуыннан котырып үлә.

Ләкин сценарий авторы һәм режиссер Илгиз Зәйниев спектаклендә әсәрне хәзерге заманга якынайткан өстәмә
мәгънәләр дә барлыкка килгән. Тамашада геройларның берсе әйткән сүзләр хәтергә аеруча нык уелып калды: «Матурлык күп, миһербанлык җитенкерәми». Чыннан да, кая карама матурлык бәйгеләре. Ике кызның берсе хәзер ирен кабарта, керфек ябыштыра, каш ясый. Матурлык индустриясендә зур-зур акчалар әйләнә. Менеджер, бухгалтер, юрист, укытучы һ.б. белгечлекләр алып чыккан туташлар, канәгатьләнерлек эш урыны, үзләренә җитәрлек хезмәт хакы алуга ирешә алмыйча, полк-полк булып матурлык салоннарына эшкә урнаша. Япь-яшь кызларыбыз үзләре кебек яшь туташларның чәчләрен бөдрәләтеп, битләрен акшарлап, күзләренә сөрмә тартып, Аллаһ бүләк иткән кадерле гомерләрен уздыра. Матурлык хезмәте күрсәтүгә сорау искиткеч зур – корпоратив, туган көн, юбилей, егет белән очрашуга баручыларның берсе дә матурлык салонына сугылмыйча узмый. Туйлар чорында макияжга аеруча сорау зур. Фотосессия – матурлык бүләк итүче хезмәткәрләр өчен тагын бер зур табыш китерә торган чара. Кышкысы, җәйгесе, язгысы, көзгесе – фотосессия ел әйләнәсенә макияж, прическа ясаучыларны туендыра. Җыр сәхнәсе – матурлык салоннары өчен тагын бер яшәү чыганагы. Хәзер җырчылар башкарасы җырларына караганда күбрәк образ тудыруга әһәмият бирә. Дөньяны матурлык коткарыр, дигән гыйбарә бар. Матурлык хәттин ашкан. Дөньясы гына һаман тупаслана, кырыслана, миһербансызга әйләнә бара. Ник дигәндә, кешенең җаны юк икән, тышкы матурлыгының бәясе – сукыр бер тиен. Гримм әкиятендәге патшабикә кебек дөнья йөзендә беренче чибәр булып калыр өчен якындагы кешеләрнең җанын кыюдан да курыкмаган кемсәләр күбәеп китте шул... Кайсы социаль челтәрне ачма, бөтенесе селфилар белән тулган. Көн саен – бер селфи. Юк, сәгать саен, минут саен... «Мин – иң чибәре, иң ак йөзлесе, иң кыйгач кашлысы, иң назлы иренлесе», – дип исбат итмәкче бугай селфи төшкән һәр туташ. Матурлык көрәше, матурлыкта сынашу, үз-үзеңә соклану, үз-үзеңнең матурлыгыңнан башыңны югалту... Бүген иң зур чирләренең берседер бу. Адәм баласы яшәү кыйбласын, барыр юлын югалтса, вак-төяк белән алдана, диләр. Кешенең тышкы кыяфәте мәңгелек түгел. Яшьлек бер сула, тән картая. Аңа артык әһәмият бирү – мәгънәсезлек. Әмма яшәү кыйбласы булмаган заманда тән матурлыгына табыну зур урын тота башлый. Сценарий авторы һәм режиссер И.Зәйниев әнә шул фикерне калку итеп куярга теләгән сыман тоела.

Тышкы матурлык культы спектакльдә тагын бер тема белән тоташып китә – ул да булса беренче булу. Патшабикә беренче булырга омтыла, әмма үги кызы яшәгәндә ул фәкать икенче булып калачак. Бүген беренче булуны алга сөргән конкурсларыбыз хәттин ашкан. Күп очракта беренче булу теләге чир дәрәҗәсендә ямьсез төс алган һәм  мондый чиргә сабышкан кеше, үз-үзен белештермичә беренчелек артыннан куганда, җанындагы җылы хисләрнең җуела баруын да сизми, кырыслана, хиссез роботка әйләнә бара. Ул еш кына йөрәк кушканны түгел, акыл әйткәнне тыңлап, бәхетсез булып калырга мөмкин. Беренче булу кадерлерәкме, әллә бәхетле булумы? Монысын инде һәркем үзе сайлый. Никадәр әһәмиятле әкиятне яңартып куйганнар «Әкият» Татар дәүләт курчак театрында!

Күңеле ачык тамашачыга үгет-нәсыйхәт байтак. Патшабикә сарай хезмәткәрен – яшь егетне Белоснежканы урманга  үтерергә җибәрә. Тегесе исә, бичараны кызганып, урманда адаштырып кына калдыра. «Яхшы эшлисең килсә, эшне үзең башкар икән», – дип нәтиҗә ясый усал патшабикә кызның исәнлеген белеп алгач. Бер дигән нәсыйхәт ич бу сүзләр.

Спектакльдә гномнар гаҗәеп мөлаем гәүдәләндерелгән. И.Зәйниев тагын бер яңалык керткән. Гномнар – усал патшабикә кул астында эшләүчеләр, аның әмере белән таудан алмаз, якут чукучылар, имеш. Җидесе бер тавыштан эшләренең авыр булуы, ял күрмәүләре, эш бирүченең кешелексезлегеннән зарлана. Яңа хуҗа килгәч хәлләренең яхшы якка үзгәрүенә дә әллә ни өмет багламыйлар. «Бу патшабикә үлсә, аның урынына башкасы киләчәк һәм хәлебез мөшкелләнәчәк кенә», – диешәләр. Бу күренештә социаль ризасызлык белдерелә түгелме? Бүген аз хезмәт хакына ял күрмичә бил бөккән күпчелек халыкны яклап чыгуы түгелме иҗатчыларның?

Менә шундый үзе гади, үзе хикмәтле әкият белән сезонны төгәлләде «Әкият» артистлары. Спектакльдә җырлар байтак. Сүзләрен – шагыйрә Алена Кәримова, музыкасын Юрий Чаплин иҗат иткән. Сәхнәгә куючы рәссам – Никита Протасов. Ут куючылар Илназ Зәкиев һәм Светлана Гыйбадуллинаның да хезмәте күп кергән. Усал патшабикә минут саен баккан көзге ут ярдәмендә әле бер, әле икенче төрле үзгәрә, үзе бер тере образга әйләнә сыман. Белоснежканы алмашып Ю.Василишина, Е.Кладова уйный. Усал патшабикә курчагын шулай ук алмаш-тилмәш А.Хайсарова, Г.Гаязетдинова йөртә. Егет ролендә И.Минкиев һәм А.Гыймаев катнаша. Гномнарны Д.Хуҗәхмәтов һәм С.Кузнецов, Т.Сорокина һәм Л.Нәҗипова, Э.Гайнуллин һәм Э.Ерофеев, И.Гайнуллина һәм Н.Егорова, Л.Пасынкова һәм Е.Кузнецова уйный.

Киләсе иҗат фасылында «Әкият» Татар дәүләт курчак театрында яңадан «Су анасы»н куярга, Яңа ел күчтәнәче итеп, татар һәм рус телләрендә «Снежная королева» әкиятен сәхнәләштерергә һәм, Гримм әкияте кебек үк, күп еллар үтсә дә һаман яңа булып калган «Нәни принц»ны сәхнәгә чыгарырга ниятлиләр.

Миләүшә Галиуллина

«Мәдәни җомга» газетасы 

Кызыклы һәм файдалы язмалар белән танышып бару өчен «Вконтакте» төркеменә кушылыгыз.