Татар әсирләренең тавышлары

Моннан берничә ел элек милләттәшебез, вакытында Казан университетын тәмамлап, хәзер Алманиянең Лейпциг шәһәрендә гомер кичерүче Нәсүр Юрушбаев Татарстанга 43 уникаль «эдисон цилиндры» алып кайткан иде. Беренче Бөтендөнья сугышында алманнарга әсир төшкән татар гаскәриләренең тавышын саклаган бу хәзинә ул вакытта зур шау-шу, әйтеп бетергесез куаныч тудырды, шулай булмый ни – кадерлеләребезнең моң, сагыш тулы җырлары 100 ел үткәннән соң янә ватаннарына әйләнеп кайтсын әле!

Язмалар Вюнсдорф лагерендә яздырылган. Төгәл алман халкы ул җырларны анализлаган, үз телләренә тәрҗемә иткән, аңлатмалар биргән. Бу эшнең башлангычында Готтхольд Вайль торган.
Әмма әлеге байлыкның шушы вакытка кадәр җәмәгатьчелек дикъкатенә тапшырылмавы, хәтта интернет челтәренә дә куелмавы чын-чынлап гаҗәпсенү уятырлык. «Безнең мирас» ул хатаны өлешчә төзәтергә булды. Игътибарыгызга берничә аудиофайл тәкъдим итәбез.

Кайбер искәрмәләр. Иң әүвәл, аңлашылганча, җырчының исем-фамилиясе күрсәтелә (алман документларында язылганча), аннары – җырның әсирләр телендә аталышы (4, 6, 7, 8 башка), иң соңыннан – пластинканың алман архивларындагы, документларындагы теркәү номеры.