Кияүне ничек сайларга?

Борын-борын заманда бер игенченең берсеннән-берсе чибәр өч кызы булган. Кызлар үсеп буйга җитүгә, игенче аларны каршысына тезеп утырта да:

— Сөекле кызларым, хәзер сезгә канат чыкты. Очар вакытыгыз да җитеп килә. Миңа ошаган егет сезгә ошамас. Булачак кияүләрегезне үзегез сайлагыз, – ди. Әтиләре авызыннан мондый җылы сүз чыккач, кызлар урыннарыннан сикерешеп торалар да хор белән:

— Рәхмәт, әти җаным, болай булгач, син безне бәхетле итәсең, – диләр.

Бер елдан игенченең өлкән кызы үзе сайлаган егеткә кияүгә чыга. Ул Баланлыга килен булып төшә. Икенче елны уртанчы кызы үзе сайлаган егет белән туй ясый да Миләшле килене була.

Ләкин игенченең ике кызы да кияүләреннән уңмыйлар. Бала җанлы ата, моны сизеп алгач та, саргаеп, кибеп беткән кызларын өенә алып кайта. Билгеле, бу хәл игенченең төпчек кызын тетрәтмичә калмый. Апаларының ялгышулары аңа сабак була. «Әти, син миңа кияүне үзең сайла инде», — дип әйтергә мәҗбүр була. Әтисе: "Минем аңа акылым җитмәс", - дип кырт кисә. Ләкин үзе эченнән сызлана. Төпчек кызын да бәхетсез итәсе килми. Икенче көнне атын җигә дә, агач арбасына төпчеген утыртып, Йомрыбаш авылына кузгала.

Ул авылда тапкырлыгы, зирәклеге белән дан тоткан акыл өләшүче Мәзәкша карт яши икән.

Игенче, Йомрыбаш урамына керү белән, Мәзәкшаның капкасы янында пар ат җигелгән сиртмәле тарантас торганын шәйли. Эченнән генә, Мәзәкшага акыл сорарга байлар да килә икән дип уйлый.

Мәзәкшаның өенә җиткәч, атын туктатып, байның чыкканын көтәргә була. Бай озак көттерми. Җилкапканы каерып ача да: "Бу карт иблисне, ничә килсәң дә, бизгәк тота", - дип мыгырдана-мыгырдана, тарантаска менеп утыра. Көмеш саплы таягы белән кучерның аркасына төртүгә, китеп тә бара. Игенче дә атын кайту ягына бора башлый. Шулчак капка ябарга чыккан Мәзәкшаның карчыгы аңа сүз куша:

- Туган, борма атыңны, борма. Картым сырхауламый. Байлар килсә генә, башын жүләрлеккә сала ул, – ди.

Игенчене җитәкләп өйләренә таба алып китә. Ишектән керү белән: «Карт, чык, буразна яручы килде», - диюгә, мич башыннан атылып Мәзәкша төшә. Тиз генә өстендәге тунын салып, чөйгә элә. Куян бүреген салуга, шүрлектән каeн тузыннан ясалган кәләпүш алып, такыр башына каплый. Ягымлы елмаеп, игенче белән күрешә. Аны түр башына утыртып, ни өчен килгәнен сорашкач:

- Үзең чыгып тор, кызың керсен, – ди.

Игенче чыгуга, чулпыларын чыңлатып, кызы керә.

- Исәнме, бабакаем, нихәлләрдә яшисең?

- Безнең хәл чыршы кебек, җәй дә яшел, кыш та яшел. Әнә шул түмәргә утыр, кызым. Башта шуны әйт, ни өчен апаларың кияүләреннән уңмадылар?

— Өлкән апаның ире атын да, сукасын да сатып эчкән. Уртанчы апамның ире атын суеп ашаган, сукасын утынга тураган.

— Кызым, сиңа ничә яшь соң?

- Унҗидене тутырдым инде, бабакаем.

— Акылга утырмагансың әле, кызым, хәзергә сабыр ит. Менә үзеңә егерме яшь тулган көнне сиңа яучы җибәргән егетләр минем ишегалдына җыелсыннар. Үзең дә килерсең. Мәзәкша карт нәкъ шул көнне төпчек кызга кияү сайларга вәгъдә иткән.

ӨЧ ЕЛДАН СОҢ

Мәзәкша, ишегалдындагы түмәргә баскан килеш, асыл егетләргә сораулар яудыра:

- Бирегә ни өчен килгәнегезне беләсезме?

- Беләбез, беләбез...

- Игенченең кызы акыллымы?

- Акыллы, акыллы...

— Игенченең кызы эшчәнме?

- Эшчән, эшчән...

- Ул кыз чибәрме соң?

- Чибәр, чибәр...

Мәзәкша кулын тау ягына суза.

— Тау итәгендәге урманны күрәсезме?

- Күрәбез, күрәбез...

- Күрсәгез, ярый. Егетләр, сезгә наказ шул: мин бер пар чабата ясаганчы шул урманны күзәтеп кайтыгыз. Жиргә, күккә карамагыз. Күзегез агачларда булсын.

Егетләр, бердәм кузгалып, урманга юл тоталар. Мәзәкша, өенә кереп, ачык тәрәзә янында торган төпчек кыз янына килә.

- Кызым, егетләргә нәрсә йөкләтелгәнен ишеттеңме?

— Ишеттем, бабакаем.