Дөнья хәбәрләре

Татарстанда Ризаэддин Фәхреддиннең 160 еллыгын билгеләп үтәчәкләр

11 декабрьдә Әлмәттә «Ризаэтдин Фәхретдин: рухият, мәдәният һәм мәгърифәт» дип исемләнгән III Бөтенроссия фәнни-гамәли конференция узачак. Ул XIX–XX гасырда исеме мөселман яңарыш хәрәкәте белән тыгыз бәйле булган татар дин эшлеклесе, мөфти, галим, педагог һәм тарихчы Ризаэтдин Фәхретдиннең (1859-1936) тууына 160 ел тулуга багышлана. Әлеге чара Әлмәт шәһәренең Р.Фәхретдин исемендәге татар гимназиясе базасында үткәреләчәк. Бу хакта ТР Диния нәзарәтенең матбугат хезмәте хәбәр итә.

Татарстанда янгыннар һәм аларда үлгән кешеләр саны кимегән

Соңгы елларда Татарстанда янгыннар һәм аларда үлгән кешеләр саны кимү тенденциясе күзәтелә. Тулаем алганда, соңгы биш елда янгыннар 6 процентка, һәлак булучылар 11,8 процентка кимегән. Бу хакта ТР Хөкүмәте йортында узган брифингта республиканың Гражданнар оборонасы һәм гадәттән тыш хәлләр министры Рафис Хәбибуллин әйтте.

Казанда шагыйрь һәм журналист Марат Закирның юбилее уңаеннан иҗат кичәсе үтте

ТР Дәүләт Советы депутаты, Татарстанның халык шагыйре Ркаил Зәйдулла Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре, шагыйрь Марат Закирны Дәрдемәнднең дәвамчысы дип атады. Бу хакта ул Марат Закирның 50 яшьлек юбилеена багышланган «Фани дөнья хикмәтләре» дип аталган иҗат кичәсендә әйтте.

Әлфия Авзалова истәлегенә Актаныш гимназиясендә интерактив музей ачылды

Актанышта Россиянең атказанган, Татарстанның халык артисты Әлфия Авзалованың беренче музее ачылды. Ул гимназия-интернат бинасында урнашкан.

«Гимназиядә Татарстанның, Россиянең төрле төбәкләреннән җыелган балалар укый. Алар бирегә ана телендә белем алырга килә. Бу балалар татар телен генә түгел, аның мәдәниятен, сәнгатен, шулай ук Әлфия апа кебек бөек шәхесләрен белеп үсәргә тиеш. Әлфия Авзалова моңнарында тәрбияләнгән буын тәртипле, тәүфыйклы булачак, укуында да уңышларга ирешәчәк», — диде Актаныш районы башлыгы Энгель Фәттахов.

Энгель Фәттахов Актанышның Мәдәният паркында Актанышта туып-үскән, танылган әдәбият-мәдәният әһелләренең сыннары куелуын искә алды. Мәдәният паркында якташ җырчыбыз Әлфия апага һәйкәл куелачак, дип белдерде.

Интерактив стильдә эшләнгән яңа музейның ачылу тантанасында Казан (Идел буе) федераль университеты ректоры Илшат Гафуров та катнашты. Ул Әлфия Авзалова белән Казанда бер йортта яшәвен, шуңа күрә аның белән якыннан таныш булуын да әйтте:

«Без балаларны музейларга йөртәбез. Ә бу музей балалар укый һәм яши торган гимназия-интернатның үзендә. Балаларның милли традицияләрдә тәрбияләнүе мөһим. Республикабыз, халкыбыз горурлыгы булган шәхесләрне яшь буын белеп үсәргә тиеш. Әлфия Авзалова әти-әниләрнең күренекле замандашы иде, безнең дә яраткан җырчыбыз. Ул чын мәгънәсендә халык җырчысы иде. Бөек булса да, гади булды», — диде ул.

Музейда Әлфия Авзалованың тормышын чагылдырган фотографияләр, концерт афишалары белән беррәттән, яшь чагында төшерелгән аклы-каралы фильм-клипны да карарга мөмкин. 70нче еллар радиоалгычыннан Әлфия апаның җырлары яңгырый, телевизордан концерты күрсәтелә.

Бөек җырчының ике концерт күлмәген гимназиягә «Туган як» музее тапшырган. Кызлары Әлфия Авзалова яшәгән фатирдагы сәгатьне бүләк иткән.

Тагын бер заманча яңалык — интерактив караоке. Бөек җырчы репертуарындагы җырлар арасыннан теләгәнеңне сайлап аласың да, интерактив караокега кушыласың. Бэк-вокалны Әлфия Авзалова үзе башкара.

Музей Татарстан Президенты Рөстәм Миңнехановның ярдәме белән булдырыла. Барлык чыгымнар 3 миллион 600 мең сум тәшкил иткән. Гимназия директоры Рузилә Гарипова республика, район җитәкчеләренә, төзүчеләргә һәм Татарстан Республикасы Милли музей хезмәткәрләренә рәхмәт белдерде.

 

Рафаэль Сәхәбиевне соңгы юлга Актерлар йортыннан озаталар

ТАССРның халык артисты, опера артисты, камера җырчысы, педагог, режиссер Рафаэль Сәхабиев соңгы юлга Актерлар йортыннан озатылачак. Бу хакта Татарстан Мәдәният министрлыгы хәбәр итә.

Бүген каты авырудан соң күренекле татар җырчысы Рафаэль Сәхабиевның вафаты билгеле булды.

Аны соңгы юлга озату мәрасиме иртәгә 10.00 сәгатьтә башлана.

Күренекле татар җырчысы Тынычлык бистәсе зиратына җирләнәчәк, дип хәбәр ителә.

Рафаэль Сәхабиев 1951 елның 8 июлендә ТАССРның Түбән Кама районы Шәңгәлче авылында туган. 1976 елда Казан дәүләт консерваториясен тәмамлый. М.Җәлил исемендәге Татар дәүләт опера һәм балет театры солисты (1976 елдан). 1997 елдан Казан консерваториясенең опера классында эшли.

 

Татар-информ

Саба районы авылларында Каз өмәсе борынгы йолалар нигезендә үткәрелә

 Саба районы авылларында Каз өмәсе елдан-ел зурлап, милли төсмерләргә баетылып, борынгы йолалар нигезендә үткәрелә. 23 ноябрь көнне Кызыл Мишә авылында яшәүче Дилбәр һәм Фаиз Нигъмәтҗановлар гаиләсендә каз өмәсе зурлап үтте. Нәселләре бик тырыш аларның: һәр елны җәй көне каралты-куралары кош-корт белән тулы була.  Быел ике йөз чеби, утыз каз үстерсәләр, алдагы елларда казларның баш саны җитмеш бишкә кадәр җиткән иде. Нигъмәтҗановларның Чаллыда, Казанда яшәүче туганнары да, Дилбәр ханым актив әгъзасы булган җирле «Ак калфак» оешмасы да читтә калмады. Димәк, Каз өмәсе ул — эш кенә түгел, ә матур итеп аралашу, күңел ачу, туганлыкны саклау, балалар һәм оныкларга борынгы йола, гореф-гадәтләрне күңелләренә салу, өйрәтеп калдыру чарасы да.

Каз өмәсендә таякның иң калын ягы хатын-кыз җилкәсенә төшә дип уйлый күрмәгез. Бу гаиләдә ир-атлар да, бала чага да тик тормый. Казларны чалып биргән ирләр соңрак канат, тәпи, муен һәм башка эчке әгъзаларны матурлап бауга тезә. Хатын-кызлар каз йолкыса, бала-чага канат сызырды. Йоласы шул: казларны чишмәгә юарга алып барганда, алар алдыннан каурыйларны сибеп барсаң, икенче елларда каз бәбкәләре күп итеп чыга дигән. Әби-бабаларыбыздан килгән бу йоланың хикмәте үзенә күрә балаларны да хезмәткә өйрәтеп үстерү дә.

Казлар йолкынып беткәч, җәһәт кенә мамык чәендә сыйланып алдык. Аннары эчләре алынып, аяк-башлары чистартылып беткәч, өмәнең иң күңелле вакыты – чистартылган казларны, көянтә башларына элеп, чишмәгә юарга бардык. Су буеннан кайткач, каз коймагы белән сыйландык. Ә кичен исә, барыбыз да хуҗабикәбез пешергән каз ашы һәм каз бәлеше ашарга җыйналдык. Кич буе өлкәннәрнең көлешә-көлешә сөйләшер сүзләре, ә балаларның исә шат авазлары тынмады.

 

Тулысынча Бөтендөнья татар конгрессы сайтында укый аласыз.

 

 

 

Казанда кар ява

Моңа һич гаҗәпләнәсе түгел, чөнки үзебез дә Африкага охшый барабыз кебек. Татарстанда 30-40 ел элек ноябрь аенда чын кыш урнаша иде. Авыл агайлары инде ноябрьдә олы малларны да чалып, түшкәләрен амбар-келәтләргә элеп куйган еллар да булды. Без-балалар мәш килеп, тауда чанада һәм чаңгыда шуабыз. Кая ул элек ноябрьдә яңгыр яву, тотрыклы 10 градус салкыннар урнаша.
Үзгәрде табигать: ноябрьдә дә яңгыр, кайсы елны декабрьдә дә кар юк. Быел да инде декабрь аена якынлашабыз, ә кар күренми. Халык чанада һәм чаңгыда йөрергә зар-интизар. Ярар, кар яуганны көтеп тә торырбыз. Казанга Кыш бабай ничек килер, балчык һәм асфальт өстеннән чанасы шумас бит!

Казанмы соң инде ул мәсьәләне чишә алмаса? Декабрьдә шәһәрнең бөтен территориясендә кар булмаган очракта да, “Казан” гаилә үзәге янындагы үзәк Чыршы мәйданында чып-чын кыш хөкем сөрәчәк. Мәскәү фирмасы “кар яудырырга” кереште. Чыршы һәм Кыш бабай мәйданчыклары өчен 5 мең кубометр кар кирәк, инде 2 мең кубометр кар яудырылган. “Бер җирдә кар яумый, Казанга каян килгән ул кар?” — дисезме. Язсам, ышанмассыз, Казансу елгасыннан ява кар. Махсус агрегат (пушка) суны кар бөртекләренә әйләндерә. Самолет двигателе куәтләрендә бөтерелгән канат-пропельлер судан кар ясый. Агрегат 1 сәгать эчендә 8 кубометр кар барлыкка китерә, “Казан” гаилә үзәге янында ике агрегат эшли.

Африкада кар яудырырга шәп икән, әй. Ләкин, моның үз нечкәлекләре бар булып чыкты. Мәскәү фирмасы инженерлары аңлатканча, ясалма кар барлыкка китерү өчен һава температурасының кимендә -6 градус булуы шарт. Африканың көйдергеч кояшы астында каян табасың 6 градус салкынны? Иң кулай температура -10 – -15 градус, әлеге салкынлык шартларында агрегаттан кар февраль яки март бураннары кебек агыла икән.

“Казан” гаилә үзәге янында буран котыра. Яшел чирәмлектән килеп, “буранлы кыш” эченә кереп китү күңелдә каршылыклы һәм сәер хисләр уята.
“Бу ясалма кар сәламәтлеккә заралы түгелме икән?” — дигән сорау туарга мөмкин. Зарарлы түгел, чөнки кар ясауда бернинди химик матдәләр кулланылмый. Ясалма кар катнашмасы “су”+”һава”+”салкынлык” элементларыннан гыйбарәт. Җылы һава урнашкан очракта да, ясалма кар эреп агырга ашыкмый.

Кайбер ата-аналар кечкенә балаларын ияртеп, бирегә чанада яки чаңгыда шуарга килгән инде. Яшәгән җирләрегездә декабрьдә дә кар яумаса, Казанга килегез. “Казан” гаилә үзәге янында сезне чын кыш каршы алачак. Тик әлеге кыш арт-корылмасына керү түләүле. Борчылырга кирәкми, янәшәдәге Чыршы мәйданында да күңел ачыр өчен мөмкинлекләр җитәрлек булачак.

http://shahrikazan.ru/news/tema-dnya/kazanga-kar-krerg-kilegez

Тинчурин театры режиссеры яшьләрнең берләшеп иҗат итү мөмкинлегенә күрсәтә

Әйбәт драма тандемда туа ала дип саный яшь режиссер Резеда Гарипова. Бу хакта ул «Калеб» яңа буын җыены проекты кысаларында чыгарылган “Карурман” спектакле эскизын анонслаганда әйтте.