Зур Сабан туе
4, 7, 9 һәм 11 июнь көннәрендә бу елга кадәр күрелмәгән зур программада Сабан туе ясалачак.
Теләгән кешеләр Сабан туена акча белән автомобильдә яисә аэропланда бара алачаклар. Иртә белән Сабан туе Казанның үзендә башланып, сәгать 2дән соң Аркадия бакчасында булачак.
Тирә-якта зур белем иясе булуы белән танылу тапкан, динебезне, халкыбызны саклап калу өчен барган көрәшкә зур көчен салган, патша хөкүмәтен зур хафага төшергән Габдулла Галиев – Батырша Карышбаш авылындагы Туктаргали Дусалиев гаиләсендә туа.
Быел Касыйм шәһәренә һәм Рязань өлкәсендәге борынгы авылларның берсе Әҗегә барып кайтасы иде. Башта Камил Дәүләтшин белән бергә барырга планлаштырдык. Тик ике көннән юлга чыгабыз дигәндә генә, ул барудан баш тартты. Шулай итеп, юлга берүзем генә чыгарга мәҗбүр булдым…
Төп максат: 1. Касыймдагы Ф.Бәшировлардагы язмалар һәм калган басма китапларның язмышын хәл итү. 2. Әҗе авылын күзәтеп, булган хәтле кулъязмаларны табып кайту.
II сәфәр.
Рязань өлкәсе, Касыйм шәһәре
23 июль-22 август 1964 ел
Көндәлекләрнең башын монда укый аласыз
3.08.64.
Бүген ял иттек. Бүртенгәнче йокладык. Алтын комда озак-озак кызындык. Күшеккәнче су кердек. Төштән соң мунчага бардык: үзебезне дә, китап тузанына каткан күлмәкләрне дә юдык.
II сәфәр.
Рязань өлкәсе, Касыйм шәһәре.
23 июль-22 август, 1964 ел
Беренче сәфәр – 1963 елны Оренбург өлкәсе һәм Көньяк Башкортстанга оештырылган археографик экспедиция юлъязмасы галимнең кызы, профессор Диләрә Госманованың кереш мәкаләсе белән журналыбызның 2014 елгы 5-6 нчы саннарында басылып чыккан иде. Казан дәүләт университетында 1965-1989 елларда археографик экспедицияне җитәкләгән тарих фәннәре докторы, академик Миркасыйм Габделәхәт улы Госманов (1934-2010) әлеге көндәлекләрне 25 ел дәвамында алып барган.
Безнең кулда саклана торган бу кулъязма документ XIX гасыр азагына карый. Ул 17,5х22 см үлчәмле кәгазьгә нәсех ысулы белән гарәп хәрефләрендә язылган 16 юлдан гыйбарәт. Әлеге документ – «аерылышу кәгазе», ягъни ир ягы, хатын ягы бер-берсенә карата бернинди дәгъва булмавын шаһитлар алдында белдерә һәм дүрт як та имза сала: ир үзе, хатын, хатынның әтисе һәм шаһитлар.
Борынгы болгар бабаларыбызда ислам диненең таралу тарихын өйрәнү өчен тарихчылар кулында берничә төрле чыганак бар.
Мөхәммәд пәйгамбәрнең (с.г.в.) хикмәтле таягы
Аларның беренчесе халык авыз иҗаты әсәрләренә карый. Идел буе Болгарында ислам динен кабул итүне Пәйгамбәребез (с.г.в.) сәхабәләре белән бәйләүче сюжет татар фольклорында еш очрый.
Риваятьләрнең берсендә, легендар Айдар хан идарәсе вакытында Болгар җиренә Мөхәммәд пәйгамбәр (с.г.в.) сәхабәләре – Зөбәир бине Талкә, Зөбәир бине Җәдга һәм Габдерахман килеп киткәннәр, дип сөйләнә. Ерак якларга китәр алдыннан Пәйгамбәребез (с.г.в.) аларга, башыннан салып, үзенең чалмасын, таягын һәм кара савытын тапшыра, имеш. Бу сәхабәләр Айдар ханның ислам динен кабул итүендә хәлиткеч роль уйнаганнар булып чыга.
Олуг Олыс, ягъни Алтын Урда дәүләте Чыңгыз хан һәм аның уллары, торыннары алып барган сугышлар нәтиҗәсендә оеша. Шактый территорияне биләгән бу ил мөселман һәм мөселман булмаган халыкларны, аларның җирләрен бер канат астына җыя. Әмма ул тиз арада тулаем ислам мәмләкәтенә әверелә.
Татар-төрки дәүләте ничек Руська, Россиягә әйләнгән?
IХ гасыр азагында татар-төрки Киев каһанлыгын Скандинавиядән – Даниядән килгән варягларның (викинглар, норманнар) росс (рос) дип аталган кабиләсе басып ала. Киев Русе, Россия дигән вакытта, без бу илнең үз тарихи атамасын түгел, ә аны яулап алган росслар этнонимын кулланабыз. Гомумән, хәзер Россия дип аталучы бу ил элек, Алтын Урданың олысы буларак, Московия дип исемләнгән, ә халкына московитлар дигәннәр. Бары тик 1721 елда гына Московия исемен Петр I Россиягә үзгәрткән. Ә «русский» дип аталучы халык элек гомумән булмаган, аның урынына великоросc, малоросc, белоросc этнонимнары кулланылган. 1926 елгы халык санын алу вакытында гына, великоросc урынына, «русский» этнонимы кертелгән.
СӘХИФӘ ИДЕЛ БУЕНДАГЫ 1921-1922 НЧЕ ЕЛГЫ АЧЛЫКТАН ВАФАТ БУЛГАН МӘРХҮМНӘР ИСТӘЛЕГЕНӘ БАГЫШЛАНА.
Ачның ачуы яман
Ачлыкның сәбәпләре
1921 елгы ачлыкның сәбәпләре күп була. Әүвәлгесе – 1914 елда башланган Беренче бѳтендѳнья сугышы, аннан 1917 елдагы ике революция, 1918 елда илдә кабынып киткән Гражданнар (Ватандашлар) сугышы һәм хѳкүмәтнең халыктан икмәк җыя башлау сәясәте – продразверстка.