Сәнгати мирас

«Хәмдия» җыры

«Халык җырлары безнең киләчәктә мәйданга киләчәк әдәбиятымызга, бер дә шөбһәсез, нигез булачактыр».

Габдулла Тукай

 

Хәмдия
(Татар халык көе, М.Фәйзи сүзләре)

Тәрәзәләрдән ай караган,
Түшләренә мәрҗән кадаган.

Татар җырчылары. Кадерле мизгелләр

 Россиянең атказанган, Татарстанның халык артисты Клара Хәйретдинова нәкъ Казан артында – Биектау районының Өнсә авылында дөньяга килгән. Җәйнең уртасында – шаулап аткан чәчәкләргә, «мине өз» дип мөлдерәп торган җиләкләргә мул вакытта тугангадыр – аннан һәрчак зиннәтле купшылык бөркелеп тора. Атлаганда да үз дәрәҗәсен белеп атлаган, әйтер сүзен сайлаганда да аны адресатына һичшиксез барып җитәрлеген тапкан ханым ул. Клара ханым белән аралашкан берничә дистә елда мин аның киң күңеллелегенә, юкка-барга вакланмаучан холкына, ханбикәләргә хас көязлегенә сокланам.

Татар җырчылары. Кадерле мизгелләр

Классик җырчы, Россиянең атказанган, Татарстанның халык артисты Эмиль ага Җәләлетдинов – зыялылык, затлылык, югары профессиональ вокал эталоны. Аның репертуары кебек зур репертуар белән кайсы гына җырчы мактана алыр икән. 26 (!) тематик программа ясаган артист ул. Арада Габдулла Тукай, Муса Җәлил һәм башка бик күп әдипләргә багышланган, Татарстан турындагы программалар да бар… Тукай шигырьләрен тулаем – барысын да яттан белә. Концерт залларында, төрле мәдәни «учак»ларда, китапханәләрдә бихисап чыгышлары әле дә дәвам итә. Ул аларга сәхнәгә яңа гына аяк баскан чагындагыча җентекләп әзерләнә, дулкынлана.

Милли музейда — ПЕ-2 самолеты

1992 елда ПЕ-2 самолетының бәреп төшерелгән урыны табылды. «Сокол» эзтабарлар отряды Ленинград белән Новгород өлкәсе чигендәге тирән упкында самолет калдыкларына тап була. Җәен бу урыннарга керү мөмкин булмау сәбәпле, эзтабарлар ике кыш дәвамында чокырдан самолет һәм һәлак булган экипаж әгъзаларының мәет калдыкларын чыгара. Кызганыч, бу вакытта нинди дә булса документлар табылмый. Самолетның сакланып калган фрагментында 70х70 мм размерлы Кызыл Йолдыз бар. Димәк, һәлакәткә кадәр экипаж һава сугышында яхшы нәтиҗәләр күрсәткән һәм дәүләт бүләгенә лаек булган.

Алмания безне алкышлады

Алманиядәге беренче концерт Мальхау шәһәрендә булды. Сәхнәдә – чәчәкләр, урак һәм чүкеч эмблемасы, кызыл материалга «СССР төзелүгә 50 ел» дип язылган. Һәрберебез бик нык дулкынлана. Без, күп милләтле илебезнең вәкилләре, шушы чыгышыбыз белән немецларга мәдәният буенча нинди баскычка күтәрелүебезне исбатларга тиеш. Акрын гына пәрдә ачыла. Халык бию ансамбле «Яшьлек» дигән лирик татар биюен башкара. Егет-кызларыбызның дәртле биюләре, искиткеч киемнәре, тирән хисле музыкабыз немец тамашачылары күңелен беренче минутта ук сихерләде. Финал биюен барлык тамашачы аягүрә басып карады һәм көчле алкышлар белән бүләкләде. «Зур рәхмәт!», «Тагын килегез!» дигән сүзләрне ишетү һәрберебез өчен дә күңелле булды.

Алманиягә сәфәр

Узган гасырның 60-70 нче елларында Казан урамнарында шорты кигән, күбрәк өлкәннәрдән торган сәяхәтчеләр төркеме күренә башлады. Алар шәһәребезнең мәдәният сарайлары әзерләгән кызыклы чараларны зур кызыксыну белән карап китәләр һәм кайберләрендә үзләре дә катнашалар иде. Бу чаралар күп вакытта Химиклар һәм Төзүчеләр мәдәният сарайларында узды. Кунакларыбызга халкыбызның күмәк уеннары, фольклорга нигезләнгән концерт номерлары һәм татар халкының традицион киемнәре бик ошый иде.

«Ком бураны» җыры

«Халык җырлары безнең киләчәктә мәйданга киләчәк әдәбиятымызга, бер дә шөбһәсез, нигез булачактыр».

Габдулла Тукай

Ком бураны
(Татар халык җыры)

Ком бураны, ком бураны –
Оренбурның урамы;
Илдә көрәш барган чакта
Өйдә торып буламы?

Татар җырчылары. Кадерле мизгелләр

Татарстанның халык артисткасы Флюра апа Сөләйманованың татар халык җыры «Урманнарда йөрдем»не җырлавын әбием мөкиббән китеп тыңлый иде. Атна саен «стена радиосы»ннан яңгыраган ял концертлары минем балачагыма да эләкте бит. Җырның «Урманнарда йөрдем берьялгызым Баласын җуйган болан эзеннән» дигән җирендә әбием: «Бик авыр шул ул баланы җую», – дип куя һәм миңа, сабыйга, бик моңлы тавыш белән җырлаучы апа да, баласын югалтып, аны таба алмыйдыр кебек тоела иде. Җыр бит ярату, хыянәт турында, ләкин минем өчен ул балачагымнан «баласын җуйган болан» турында булып калды инде.