Педагогик мирас

Ханым-кызлар күршеләр арасында йөрешергә вә утырышырга яраклы гыйффәтле вә тәрбияле ханымнарны ара-тирә барып хәлләрен беләләр вә зур яшьлеләренең кулларын үбеп, хәер-догаларын алалар. Бер адәмнең холык вә гадәтләренең дәрәҗәсе йөрешә вә күрешә торган дусларының гадәт вә сыйфатларына карап беленер. Ошбу дөньяда яхшылар берлә дус вә иптәш булудан һичкем зарар күргәне юктыр. Әмма явыз холыклы вә начар кешеләр берлә йөрешелсә, ахырында бер зарар күрелми калмас.

Каенана дип әйтелгәндә киленнәрнең, киленнәр дип сүз чыкканда каенаналарның йөзләрендә бер салкынлык әсәре, кызганыч ки, һәр өйдә күренмәктәдер. Каенанасыннан мәмнүн (канәгать) килен яки киленнән разый булган каенаналар бик сирәктер. Бу ярамаган хәлләр, һичшөбһәсез, тәрбия кимлегеннән, наданлыктан туган бер нәрсәдер. Тәрбияле үскән бер ханым-кыз каенанасын олуглап, аңа хөрмәт берлә эш кылуны, каенана да киленен сөюне вә яхшы тотуны белер. «Килен берлә каенана бер казанда кайнамас», – дигән сүзләр тәрбиясез хатыннарның дошманлыклары берлә сөйләгән буш сүзләрдән башка бернәрсә дә түгелдер.

Исрафның никадәр зарарлы вә чамалап тотуның ни дәрәҗәдә файдалы булганын уйлаганнар һич файдасыз күп мәшәкатьләргә сәбәп булган туйлардан саклану лязим идекен бик ачык белерләр. Баласын сөннәт иттерәчәк яки өйләндерәчәк, йә кызларын кияүгә бирәчәк адәмнәрдән сый күрмәк хыялы берлә туйлар ясалганы вә моның өчен дә бер кирәкмәс расходларга дучар булганы һәр җирдә күренмәктәдер. Сый дигән булып, күп акчалар тотып, күп кешеләрне хозурландырмак бер гакыллының эше түгелдер.

Матди тәрбия кыйсеменнән шуны да күзгә алмак лязимдер ки, балалар ашарга бик хирыс булалар. Ни тапсалар, шуны ашамакчы булып, ашалмый торган нәрсәләргә кадәр авызларына китерәләр. Баланың бу комсызлыгын бетерер өчен, уртача ашауга өйрәтеп, хәтта соңга табарак кайсы вакытта коры икмәк ашарга да гадәтләндермәк берлә уртача бер тереклеккә ияләндермәк лязим булып, кием-салым тугрысында да уртача тормышка гадәтләндермәк – ата-ана берлә тәрбиячеләрнең бурычыдыр. Балам ашасын, тизрәк үссен, диеп, вакытлы-вакытсыз ашатмак, кулына төрле-төрле зарарлы нәрсәләр бирмәк – аны комсызлыкка өйрәтмәк, балага мәрхәмәт түгел, зарардыр. Аналарның бу тугрыда артык шәфкатеннән сакланулары бик лязимдер, чөнки бу рәвештә үстерелгән балалар зәгыйфь, сырхау булып, аяклары ип, корсаклар гөб, башлары тубал кеби булып, биш-алты яшькә кадәр аякларында йөри алмый утырырлар. Ахырында зәгыйфь вә начар булып, бил сөякләре имгәнгән, бөкреләре чыккан булырлар. Боларның ни үзләреннән вә ни дә мәйданга китергән балаларыннан файда көтелмәс.

Балаларның яхшы тәрбия кыйлынуы – гаилә тәрбиясенең нигезедер. Гаилә тәрбиясе – гомуми тәрбиянең җаны, беренче сәбәпчеседер. Болай булгач, балаларның тәрбиясе никадәр камил булса, гомуми тәрбия дә камилләнер. Адәмнәр яхшы сыйфатларны вә гүзәл хасыятьләрне кәсеп итү берлә камил булырлар. Адәмлек мәхлукларының хөрмәтлесе булу – гакыл вә фикер һәм дә фазыйләтләрне (яхшы холыкларны) кәсеп итү берләдер. Фикернең нуры вә инсаниятнең фазыйләте тәрбия аркасында заһир (бар) булыр.

Бала – берсе ир, берсе хатын ике рәфикъның (иптәшнең) бергә кушылуы сәбәбеннән дөньяга килгән бер адәм мәхсуледер ки, дөньяга килүе берлә фани дөньяны бакый дөньядан аерыр яисә дөньядан үткәннәр урынына адәмнәрнең санын тутырыр.

Богдайга һәркем мохтаҗ булып, аның илә һәркайсы дога кылмыштыр. Һәм догалары кабул булып, ягмур яумыштыр имди. Балалар да һәркемгә үзләрен сөйдереп,олугларга хөрмәт вә фәкыйрьләргә ярдәм итсәләр, дөньяда вә ахирәттә кадерле булырлар вә кешеләрнең догасын алган булырлар. Шуның өчен дә үзең тырышып, иҗтиһад кылып, көчең җиткән кадәре кешегә ярдәм вә яхшылык кылмак тиештер. Кешегә ярдәм кылган кешенең күңеле рәхәт вә шат булыр. Кәсеп вә иҗтиһад илә тапкан дәүләттән кадерле нәрсә булмас. Әмма ата-анадан яисә башка кешедән калган дәүләтнең һич кадере юк.