Педагогик мирас

Кыз вә хатыннарның карендәшләренә каршы вазифалары вә гомуми эшләре

Карендәш ыругларга килсәк, ничек ата-анагызны сөяргә вә хөрмәт итәргә тиеш булса, аларның якыннары булган карендәшләр дә хөрмәт вә мәхәббәт, хезмәт вә итагатькә лаек булачаклары билгеледер. Болар арасында олуг булганнарының кулларын үпмәк, хәлләрен белергә вә күрешергә бармак, авыру булсалар, кулдан килгән кадәр карамак, хезмәтләрендә булмак, аларны юатмак, күңелләрен табарга тырышмак, мохтаҗ булсалар, ярдәм итмәк, ничек кенә булса да аларга яхшылык кылмак – карендәшлекне күрсәтмәк лязимдер.

Кыз вә хатыннарның ата-анасына каршы вазифалары вә гомуми эшләре

Гәүдәбезнең хасил булуына сәбәп булган ата-аналарыбызны артык сөймәк вә аларга никадәр күп кадер вә хөрмәт кылмак лязим булачагын һәрбер вөҗданлы адәмнең белүе шөбһәсездер. Бер ана баласын дөньяга китерә, тереклегенең куәтеннән бер кисәк булган сөте берлә аны туйдырыр. Кочагында үстерер, сөекле йөрәк җимешенең рәхәте өчен татлы йокыларын, бөтен рәхәтлекне куяр. Аның тәрбияле вә бәхетле булуы өчен җан вә йөрәгеннән тырышыр. Аның өчен чикмәгән җәфасы, итмәгән фидакярлеге калмас. Тереклегенең соң сулуына кадәр аны сөяр. Баласы бераз авырса, аның сәламәтлеген кайтарыр өчен бер тоташтан чапаланыр. Аңа һәр заманда җаным дип дәшәр. Аның бу сүзе бик тугрыдыр, чөнки балалар ананың тәненнән, җаныннан бер кисәктерләр. «Җәннәт – аналарның аяк астындадыр», – хәдис шәрифе аналарның никадәр артык хөрмәт вә мәхәббәткә лаек идекен күрсәтер өчен җитәрлектер.

«Аллаһы Тәгалә сабыр итүче коллары берлә бергәдер»

Бер теләгән нәрсәнең булмый калуына яки бер булдырасы килмәгән хилаф эшнең булуына каршы торып түзүгә сабыр диярләр. Гыйффәттән туган сабыр: «Теләгән нәрсәнең булмый калуына түзмәк» кыйсеменнән булып, икенче кыйсеме сәбат мәгънәсендәдер. Болай булса, сабырны гомуми сурәттә: «Кайгы вә катылыкларга каршы чыдамлы вә түземле булмак, нәфес теләкләренә иярүдән сакланмак», дип тә тәгъриф кылмак [аңлату] мөмкиндер. Сабыр – бик мактаулы вә күркәм холыкларның берседер. Сабыр – максудларның ачкычыдыр. Сабырлык берлә һәрбер морадларга ирешү мөмкин булыр. Коръән Кәримдә: «Аллаһы Тәгалә сабыр итүче коллары берлә бергәдер», – дип боерылмыштыр. 

Күрше хакы

Күркәм эшләрнең иң гүзәле вә иң саваплысы, изге холыкларның бик олугы – күршеләрне хөрмәт итү, күршелек хакын җиренә җиткерүдер. Гакыллы вә күркәм холыклы булган кеше һичбервакыт күршесен рәнҗетмәс, даими алар хакында изгелектә, күркәм мөгамәләдә булып, рәсүлнең сөннәтен җиренә җиткерергә тырышыр. Пәйгамбәребез: «Бер кеше Аллаһы Тәгаләгә вә аның рәсүленә иман китерсә, күршесен хөрмәт кылсын», – дигән. Күршесе мөселман вә башка дин кешесе булсын, аңа хөрмәт кылу мөселман кешенең бурычыдыр. Изге вә күркәм холыклы балалар күршеләрен үз кардәше кеби күрерләр. Адәм балаларының һичкайсын рәнҗетү ярамас. Күршене рәнҗетү бигрәк тә холыксызлыктыр. Сез, балалар, күршеләрегезгә
яхшылыкта булып, яхшы исем алырга тырышыгыз.

,

Гыйффәт (гаилә дәресләре)

Гыйффәт – адәмнең нәфес теләгенә ияреп начар эшләргә катышудан үзен саклавыннан гыйбарәт булган бер гүзәл эштер. Намусын, кадерен вә бөтен мәртәбәсен саклап, начар вә кабахәт эшләрдән, гаеп булган эшләрнең һәрберсеннән качып, адәмлек өчен лязим булган тугры юлга кергән адәмнәргә гафиф яисә гыйффәтле диярләр.

Белем (гаилә дәресләре)

Балалар тәрбиясе гомуми тәрбиянең нигезе булганлыктан, «хатыннарның тәрбиясе камил булган кавемнәр алга китәр» дигән кагыйдәне һич тартышмый кабул итмәк һәрбер хаклыкны белүчеләрнең бурычлары җөмләсеннәндер. Әгәр дә без шушы рәвештә кызларыбызга гыйлем вә һөнәр өйрәтүгә каршы торуыбызда дәвам итсәк, башка укымаган милләтләр кеби без дә тиздән бетәчәкбез.

Дуслык (әхлак дәресләре)

Дөньяда тору өчен ашау-эчү, кием-салым никадәр зарур исә, көн итү өчен дус вә аркадаш та шулкадәр хаҗәттер. Бабаларыбыз: «Йөз сум малың булганчы йөз дустың булсын», – дигәннәр. Бик гүзәл мәкальдер. Дуслык малдан күпкә артыктыр. Мал сиңа һәр җирдә куәт вә ярдәм итсә дә, гакыл вә фикер бирә алмас.

Чамалап тотмак (гаилә дәресләре)

Бер ханым өйнең идарәсендә исраф кылучы булса, ирен шатландырмаганы кеби, билгеле, үзе дә тарлыкка төшеп мәшәкать чигәр. Ир исраф кылучан булганда да хатын аны яхшы тота белергә үгрәтмәк, ашамлыкларны вә башка нәрсәләрне чамалап тотмак, нәрсә куела торган чоланны бикләп тотмак лязимдер. «Бик анасы егламас!» – диярләр.

Гомуми сурәттә балаларны тәрбия кыйлмак ысулы (гаилә дәресләре)

Бер бала кечкенәдән ни рәвешле тәрбия кыйлынган булса, зурайгач та шул рәвешле тәбиягә гадәтләнер. Шуның өчен, тәрбиянең нигезе булган әүвәлге тәрбия бигрәк кирәкле вә бик артык дикъкать ителергә тиешле булган эшләрдәндер. Тәрбиясе өскә алынган бер баланың табигать вә гәүдәсе берлә истигъдад (сәләт) вә зирәклеге күзгә алынмак вә бер тәрбия кыйлучыга тапшырырга мәҗбүр булынса, тәрбия кыйлучының бала берлә бер мәзһәбтә, сау вә куәтле вә һәрбер җәһәттән гүзәл вә мәгълүматлы булуын күзәтмәк зур шарттыр.

Хатыннар өйдә утырырга дучар ителгәнме? (Гаилә дәресләре)

Кызлар, хатыннар өйдә утырырга мәхкүмнәрмедер (дучар ителгәнме)? Юк! Алар да адәмнәр. Алар да күрше-кыланга барырлар. Һәр ханым ата-анасыннан яки зәүҗеннән (иреннән) рөхсәт алмый һичбер җиргә бармаска шәригать йөзеннән мәҗбүрдер.