Әдәби мирас

Мәүла Колый: өйрәнелү тарихы һәм иҗаты турында кайбер фикерләр

I

Бу исем татарча белгән, укыган, аеруча татар мәктәбендә белем алган күпчелек милләттәшләребезгә билгеле бер дәрәҗәдә таныш. Инде соңгы йөз еллап вакыт эчендә аның әсәрләре дәреслек-хрестоматияләрдә, антологияэнциклопедияләрдә, газета-журналларда, җыентыкларда басылып килә. Аерым китаплары да бар. Академик хезмәтләрдә, әдәбият тарихы китапларында бу затның әдәби иҗаты хакында саллы гына язмалар да дөнья күргән.

Туган җир

                        И туган тел, и матур тел.
                                                               Г.Тукай

И туган җир, и матур җир,
Кендек каным тамган җир.
Атам-анам гомер иткән,
Бабамнардан калган җир.

Нурихан Фәттах көндәлекләре

Көндәлекнең башын монда укый аласыз

1 ноябрь, 1988 ел

(Бу өзек минем көндәлектән. – Р.Ф.)

Нуриханның алфавит турындагы мәкаләсен «Социалистик Татарстан»га илтеп бирдем. Шәех Зәбировка. (Алга китеп, шунысын өстәп куярга кирәк: декабрь урталарында Роберт Батулланың миниатюралар спектаклен карарга баргач, Шәехне очраттык без. Җыларга җитешеп гафу үтенде. «Мәкаләңне бастыра алмадык, зинһар, гафу ит», – ди, Нуриханның кулларын үбә…)

Нурихан Фәттах көндәлекләре

«Безнең мирас» журналын көтеп алып, бер җөмләсен дә калдырмый укып барам. Гыйбрәтле язмышлар, тарих… Журналның 8 нче (2021) санында галим Миркасыйм Госмановның көндәлегеннән язмалар басылган иде. Бу минем өчен кызыклы яңалык булды. 27 яшьлек М.Госманов Алтын Урда чорын өйрәнгән, 1962 елда Сарай-Бәркә хәрабәләрен казуда катнашкан икән. 1957 елда 29 яшьлек Нурихан Фәттах та Болгарда археологик тикшеренү эшләре алып бара. Мәскәү профессоры, тюрколог А.П.Смирнов җитәкчелегендә җәй буе җир казый. Тарихны күзе белән «күрә», кулы белән «тотып» карый, җитәкче сөйләгәннәрне күңеленә сеңдерә. Туктаусыз фәнни китаплар уку, архивларда казыну, тырышлык бушка китми – бу иптәшләрнең берсе атаклы тарихчы-галим, икенчесе танылган язучы, тарихи романнар авторы булып китә.